Почитувана редакцијо,
1. Денеска ја лемев плочката за електронскиот товар објавен во Емитер 12/09 и забележав дека има вишок лемни точки кај SOC2 и IC2. За што служат тие?
2. Наместо термичките прекинувачи за термичка заштита користам 2 NTC термистори и дополнителен склоп, но не знам како да ги поставам термисторите. Дали да се постават после ладилниците и топлиот воздух да поминува покрај нив или, пак, термисторите да бидат допрени на самиот ладилник на крај (од кај што е кулерот што го влече топлиот воздух).
3. Го изработив електронскиот товар, го намонтирав, го вклучив, го оставив да поработи некое време на празно и...почна нешто да мириса чудно. Го исклучив уредот од струја и барав што се загрева. Кога ги допрев отпорниците R22 и R26 се ИЗГОРЕВ!!! Дали тоа е нормално за нив или, пак, има некоја грешка кај мене???
4. Го измерив напонот на краевите на отпорниците R22 и R26 и напонот е 10V, што одговара на мокност од околу 4,5W. Ја измерив и струјата што ја троши уредот и добив 1A (без никакви дополнителни уреди, без кулери или некои такви работи), а во Емитерот пишува дека троши приближно 0,5A!? Дали е тоа нормално или има некоја кај мене или, пак, кај вас? До сега го немам искористено како што треба, поточно не е оптоваруван бидејќи не знам дали уредот работи како што треба.
Бојан Јаневски
1. На плочката нема вишок лемни точки, но има лемни точки што во оваа изведба не се користат. Две од нив се наоѓаат лево од отпорникот R5, а две непосредно над изводите 11 и 14 на интегрираното коло IC2 – овие две точки се предвидени за приклучување на осцилоскоп при тестирање на уредот.
2. На кое место треба да ги монтирате NTC-отпорниците зависи од карактеристиките на дополнителниот склоп. Ако тој реагира на исти температури како и термичките прекинувачи (околу 65°C и 95°C), тогаш NTC отпорниците монтирајте ги таму каде што треба да стојат термичките прекинувачи. Патем и јас да ве прашам нешто. Зошто ви се два NTC-отпорника ако размислувате температурата да ја следите со мерење на температурата на топлиот воздух што струи околу транзисторскиот потрошувач?
3 и 4. Некаде сте згрешиле. Дури и при максимална струја на оптоварување од 20A низ отпорниците R22 и R26 тече струја помала од 250mA. Кога струјата на оптоварување е еднаква на нула (празен од) низ овие отпорници тече струја приближно еднаква на 10mA. За да утврдите каде сте згрешиле, една по една откачувајте ги компонентите во транзисторскиот потрошувач. Бидејќи кај вас низ двата отпорника тече голема струја започнете со единствената компонента која е заедничка за двете групи транзистори - грецовиот насочувач G2. Ако низ отпорниците и понатаму тече голема струја продолжете со откачување на транзисторите - T7 и T12, потоа T6 и T11 и сè така додека на откриете каде е грешката.
Георги Ефтимов
Здраво
Ме интересира дали знаете да ми кажете некоја програма што ги регистрира дефектите кај новите возила кои имаат централна електронска единица (автомобилски "компјутер").
Поздрав,
Игор Радовишки
Ова е широко подрачје за кое се потребни неколку продолженија за да се обработи. Јас не сум некој експерт за темата, но преку мои "раце" поминале повеќе системи кои сум ги пробал. Програмите за оваа намена се доста солени, бидејќи се работи за firmware на некоја од фирмите од автомобилската индустрија. Односно, секоја марка, па дури во одреден степен секој модел на автомобил си има свој систем и следствено на тоа свој софтвер, но некои "хакери" ги имаат пробиено дел од овие системи, па на "црниот" пазар постојат и системи кои обработуваат повеќе марки автомобили истовремено. Во просек, еден лаптоп наполнет со "хакиран" материјал на оваа тема на црниот пазар оди неверојатно скапо: 800-1000 евра!
Всушност, легално ваков софтвер и не може да се набави. Автомобилската индустрија го произведува истиот исклучиво за "сопствени" потреби при производството на возила, односно за потребите на своите овластени сервиси и не е подготвена да го отстапи во малопродажба, бидејќи тоа не е во нивен интерес.
Емилијан Иљоски
За секое возило има посебна програма. Интерфејсот и софтверот за дијагностика чинат мало богатство. Дури ни добро ситуирани автосервиси не можат да си го дозволат тоа. Само за илустрација. Мој роднина живее и работи во Сремска Митровица (Србија). Тој е овластен дилер за Шкода. Тој за својата Шкода Октавија плати 150 евра за да ја зголеми моќноста на моторот во некој сервис во Крагуевац. Инаку ова како опција постои кај поновите возила. Ја зголемува моќноста на моторот за сметка на скратениот животен век на истиот. Сакам да кажам дека ако тој како овластен дилер треба за услуга на својот автомобил да плати толку, колку тогаш чини софтверот. Кај некои модели можно е да се промени километражата со помош на лаптоп и посебен интерфејс.
Услугата чини 30 евра, а за софтверот и интерфејсот никој не сака да зборува.
Кирил Крстевски
Како вовед во одговорот, во груби црти може да се каже следново: новите возила кај кои управувањето на моторот, ABS-от на сопирачките, мехатроничките системи за стабилност при управувањето со возилото и оневозможување на пролизгувањето на погонските тркала при забрзување на автомобилот, безбедносните системи (воздушните перничиња, сигурносните појаси и сл.), а кај некои и преносникот и диференцијалот, вклучително и некои други помошни мехатронички системи (подигање и спуштање на прозорците, нагодување на ретровизорите, климата и вентилацијата во кабината на автомобилот и сл.) се компјутерски поддржани и во рамките на компјутерскиот модул има мемориска единица во која се меморираат кодовите на грешки кои евентуално би се појавиле во текот на функционирањето на овие мехатронички системи. Истовремено со меморирањето на кодот на појавената грешка се пали соодветната светилка на инструмент-таблата која означува дека има проблеми со некој од електронските системи и електрониката преминува во резервен (принуден) мод на работа. Во сервисот, со посебни уреди наречени читачи на кодови на грешки (а кај некои модели паралелно постои и опција на попримитивно отчитување без овој уред, а со помош на фреквенцијата и бројот на трепкање на светилката на инструмент-таблата) се чита кодот на грешката и во согласност со протоколот се подложуваат на натамошно испитување, посочените од кодот на грешката електронски елементи, како и неелектонските уреди и делови (разни црева, механички вентили, спојки, стеги, поклопци ….). Конечниот резултат од овие дополнителни испитувања е поставување на дијагнозата (видот на дефектот) и начинот на нејзиното отстранување. На крајот, од меморијата се брише кодот на грешката и возилото е подготвено за возење.
Од погоре напишаното произлегува и одговорот на вашето прашање. Тој би можел да се искаже со следниве реченици: дијагнозата (т.е. прогласувањето и именувањето на дефектот) е во исклучива надлежност на човекот (автомеханичарот или дијагностичарот) и тој ја донесува врз база на резултатите од испитувањата и од електрониката посочените кодови на грешки, а согласно со пропишаниот протокол за тоа. Потоа, не постои програма за донесување и/или регистрирање (прогласување) на дефекти, т.е. не постојат таканаречени програми за самодијагноза. Донесувањето на дијагнозата е во исклучива надлежност на човекот и тоа е креативен процес а не алгоритам заснован на некои елементарни принципи на формалната логика, кој може да се довери на компјутер. И на крајот, секој современ мехатронички систем (во кој влегува и оној од вашето прашање) си има можност за детектирање и меморирање на кодовите на грешки, кои, всушност, се отстапување на вредностите на сензорите од "вообичаените" и очекуваните вредности и тие претставуваат само еден патоказ (или елемент) од комплексниот процес на донесување на дијагнозата за мехатроничкиот систем кој има проблеми во своето функционирање.
Би ви ја препорачал книгата "АУТО ОБД-2 дијагностика" од Остоиќ Небојша во издание на МикроЕлектроника (www.mikroe.com) која може да се купи и во Логинг Електроникс (www.loging.mk) во Скопје.
Томе Скендеровски
Електронските системи во автомобилите, особено електронската контролна единица ("автомобилскиот компјутер") и начините за дијагностика на дефектите се навистина интересни теми, каде електрониката, информатиката и механиката доаѓаат до полн израз. Ќе се потрудиме, во рамките на нашите можности, да потготвиме и објавиме повеќе теоретско-информативни написи од оваа област: електронските сензори и актуатори во автомобилите, електронската контролна единица (ECU), начините на нејзина комуникација со електронските системи во автомобилот и со надворешен компјутер за дијагностика (OBD-2 и CAN протоколите), принципите за дијагностика на дефекти со помош на комјутер и соодветен софтвер како и принципите на кои се прави т.н. чип тјунинг - промена на карактиристиките на автомобилот (на пр. зголемување на силата). Исто така планираме и практичен проект за самоградба на соодветен интерфејс (OBD-2 анализатор) со чија помош, и со помош на посебен софтвер и компјутер, ќе може да се отчитаат информациите и пораките за грешки од ECU во насока на дијагностика на дефектите.
Следете нè, ЕМИТЕР ви го дава она што другите љубоморно го кријат.
Слободан Таневски
Здраво Емитер!
Најнапред голем поздрав до редакцијата што ни овозможи да имаме едно списание од овој тип (единствено во Македонија). Емитер го читам подолго време и задоволен сум од содржините и на "стариот" и на "новиот" концепт. Сите броеви што сум ги купил ги чувам и подеднакво ми се корисни, и постарите и поновите. Со електроника се занимавам од хоби, немам многу големи познавања, но, сепак, се одлучив да изградам еден проект објавен во Емитер 4/04 – "Автоматски полнач за автомобилски акумулатор". Пред да почнам со изработката би сакал да ви поставам две прашања:
1. Отпорникот R1 треба да се изработи од "кантал жица" - дали е ова отпорна жица од некое грејно тело, а ако не е, каде би можел да ја најдам?
2. Имам трансформатор (EI тип) со следниве карактеристики:
Примарна намотка: 230V AC, 50/60Hz;
Секундарни намотки: 0, 12, 24, 36, 48, 60, 72V AC, со моќност 300 VA.
Бакарната жица која е употребена за секундарните намотки е со иста дебелина, така што претпоставувам дека изводите се со иста моќност. Карактеристично е тоа што изводите обележани со 0 и 72 волти имаат по една жица, а останатите по две жици (како сите изводи да се поврзани во серија). Бидејќи немам други податоци за трансформаторот, не знам колкава струја би добил на изводите 0 и 24V, напон кој е потребен за споменатиот проект. Доколку таа не би била доволна, дали може кај овој трансформатор да се употреби паралелна конекција на исправените секундарни напони, сè со цел максимално да се искористи капацитетот на трансформаторот, кој, сепак, е најскапиот елемент во целиот проект.
Срдечно ве поздравувам со желби за уште поуспешна работа!
Зоран Ѓуревски од Скопје
1. Отпорникот R1 се изработува од кантал, цекас, констатан, или која било друга отпорна жица која обично се употребува за изработка на моќни отпорници со мал отпор или грејни тела. Но, ако жицата е веќе користена во некое грејно тело, таа се вкрутува и може да пукне при изработката на отпорникот R1. Затоа треба да се одбере добро парче жица.
2. Трафото што го поседувате е со добра моќност од 300VA, но со оглед дека секундарите се сериски поврзани (всушност, тоа е еден секундар со повеќе изводи) произлегува дека максималната струја низ секундарните намотки е Imax = P/Umax = 300/72 = 4A, што е недоволно за спомнатиот полнач. За полначот да има доволен капацитет треба да се искористат две или три одвоени секундарни намотки од 24V/4A. Тоа значи трафото треба да се преправи малку – да му ги одвоите секундарите како на слика 1. При одвојувањето на изводите првиот извод (0V) обележете го како "P1", што значи почеток на првиот секундар од 24 волти, додека жицата која е во омска врска со неа а потекнува од раздвоениот извод 24V, обележете ја како "K1", што значи дека е крај на навивките што го чинат првиот секундар од 24 волти. Исто така, жицата која останува слободна од овој раздвоен извод за 24V обележете ја како "P2", потоа раздвојте го изводот за 48V и жицата која е во омска врска со "P2" обележете ја како "K2". Слободната жица од изводот 48V ќе биде "P3", а крајниот извод ќе биде "K3". Така се добиваат три посебни секундарни напони од по 24V чија струја се собира при паралелна врска.
Има два начина како паралелно да се поврзат повеќе секундарни напони. Првиот начин е прикажан на слика 2 каде што сите три почетоци ќе се врзат во еден почеток и сите краеви во еден крај – со тоа се добива еден напон од 24V со трипати поголема струја (околу 12A), на кој врзувате само еден грец од 35A. Многу треба да се внимава кога се раздвојуваат изводи и се поврзуваат паралелно, да не се поврзат заедно изводи кои се во врска помеѓу себе, затоа што на нив има разлика на потенцијал, односно напон, па ќе се случи краток спој. Овој начин на поврзување може да се примени само тогаш кога секундарите се идентични, а тоа, во начело, е можно само ако секундарите се мотани одеднаш со двојна или тројна жица. Ако нема потполна еднаквост на секундарните напони, тогаш ќе има течење на струја од еден во друг секундар, што значи губење на моќност, пореметување на режимот на работа на трансформаторот и опасност од негово оштетување.
Вториот начин е прикажан на слика 3. Тука секој секундар оди на свој грецов насочувач (од најмалку 10A), па потоа паралелно се поврзуваат исправените напони и така се добива поголема струја. Ова решение ги нема ограничувањата на претходното решение, бидејќи и да има разлика во напоните диодите спречуваат течење на струја од еден во друг секундар. Вложувањата во 3 грецови насочувачи е сосема исплативо, затоа што со нив се штити многу поскапиот трансформатор.
Како резиме на претходното ви препорачуваме да го примените решението од слика 3. За останатото следете ги цртежите и текстот од објавениот проект и ќе добиете одличен полнач.
За крај само уште едно појаснување. Излезниот DC напон е 21V затоа што кај целобранов насочувач без филтерски кондензатор важи Udc=(2√2/π)·Uac=0,9·Uac. Ако, пак, на излезот се постави и филтерски кондензатор со голема вредност тогаш во празен од ќе имаме
Udc=√2·Uac=1,41·Uac=33V.
Драган Јовановски и Слободан Таневски
Здраво Емитерци!
Имам потреба за машина за сечење стиропор. Би сакал да ми пратите шема на кој начин да направам врела жица за сечење на стиропор!
Поздрав,
Стефан Василевски
Не е никаков проблем. На еден разбој (рам) од оние за сечење со пилица од комплетите по ОТО, треба да распнете отпорна жица од цекас и да ја приклучите на извор на напојување преку регулатор на струјата (однос импулс/пауза) со кој ќе се нагоди температурата. Регулаторот може да биде оној за DC-мотор, објавен во Емитер 4/09.
Петар Аврамовски
За конкретен одговор би требало да доставите повеќе податоци за димензиите на стиропорот, дали е од приоритет прецизноста, дали тоа е сечење по хоризонтала, вертикала, права линија или форми и облици... сето тоа се однесува на делот кој ќе се користи како машина, постоље или носач - наречете го како сакате, додека основната функција ја прави парче отпорна жица со должина малку поголема од онаа на стиропорот, која од едниот крај цврсто се врзува на машината, а од другиот крај преку пружина која е затегната. Местото на врзување мора да е од керамика, бакелит или од друг изолациски материјал кој може да издржи малку поголемо загревање и тоа од двете страни на жицата. На овие места се поврзува и исправувачот, кој е најдобро да биде со регулација и со доволно струја. Со проба ќе одредите колку треба да изнесува напонот во зависност од должината на жицата при што жицата не смее да се вцрвува. Сечењето не оди многу бргу, сепак, деловите што веќе се пресечени треба постојано да се шират за да не дојде веднаш по сечењето до повторно спојување. Со загревањето жицата се шири и за тоа е наменета пружината да ја затегнува бидејќи во спротивно линијата на сечење може да стане нерамна.
Драган Јовановски
Почитувани!
Голем поздрав до сите во редакцијата.
Би ве замолил да напишете нешто за начинот на сервисирање на моќните излезни засилувачи, за пример нека се земе разгласот "Dynacord" PowerMate 1600 кој е најчесто користен разглас на Балканот при разни свадби и веселби.
Имено, се случува да изгорат некои од моќните излезни биполарни транзистори (MJ15022/MJ15023), а поретко заедно со побудните транзистори (MJL3281A /MJL1302A).
Сум вршел статичко мерење на засилувањето на излезните транзистори со фабрички инструмент (што не значи дека е точно, бидејќи немам инструмент за мерење на транзистори при големи струи, да речеме 7 до 10A). При мерењето на оригиналните излезни транзистори кои не се менувани, сум забележал дека воопшто не се впарени, односно еден PNP-транзистор има засилување од 67, а другиот NPN транзистор има засилување од само 29, но побудните комплементарни транзистори (MJL) секогаш покажуваат дека се впарени обично околу вредноста 120 - 140 на сосема мала разлика меѓу нив – речиси и да не се разликува нивното засилување, што ме зачудува, бидејќи не ја гледам логиката побудните транзистори толку многу да се впарени, а излезните воопшто да не се, иако не се работи за Hi-Fi засилувач туку за разглас.
Пред да се постават новите транзистори ги испитувам и околните елементи (полуспроводници, отпорници, дури и блок кондензаторите и елементите за заштитата, ги заменувам изгорените емитерски жичени отпорници на излезните транзистори, ги проверувам транзисторите за мирна струја - C4793 и околните елементи од мирната струја (ги менувам тримерите за мирна струја со нови), како и околните транзистори.
При поправката излезните транзистори ги поставувам со нова термо паста и нормално цврсто затегнати за двата алуминиумски ладилници, вентилаторите за ладење на излезните транзистори ги чистам и истите бргу вртат и се вклучуваат навреме. Оригиналните звучници од разгласот ги проверувам на друг разглас, нормално работат и при голема јачина, што значи дека заштитата ги спасила, каблите од звучниците се прегледани и не се оштетни и минималната импеданса на звучниците по канал не е пониска од 4 ома, со употреба на доста долги кабли исто како порано, а со тоа се елиминирани надворешните причини за дефект.
По замената на излезните транзистори со нови, мерени се crossover изобличувањата со осцилоскоп и вештачко оптоварување со отпорник 8Ω/50W и изобличувањата се мали.
Но, ако се пушти разгласот да работи со неговите звучници на пола снага ќе работи и 10 саати без проблем, но ако работи на полна снага како што нормално работел порано при забави најдолго може да работи некаде до 1 саат, па некои од излезните транзистори пробиваат (на пример, 2xMJ15022 и 1xMJ15023), па потоа гори влезниот осигурувач од 8A.
Претпоставувам дека новопоставените транзистори не се доволно брзи во однос на оригиналните, па греат и поради тоа пробиваат.
1. Првото прашање е кои се најчестите причини за горење на излезните транзистори, дали е низок квалитетот на овие транзистори кои можат да се најдат по нашите продавници или во прашање е нивната брзина, односно засилување?
2. Дали некој утврдил дека излезните транзистори со помало засилување повеќе се греат во однос на тие со големо, иако нормално би очекувале транзисторите со големо засилување да бидат позагреани, бидејќи се "поактивни". Од друга страна, пак, засилувачите кои работат со Дарлингтон излезни транзистори кои имаат големо засилување многу малку греат во однос на обичните при иста струја на мирување?
3. Кај овој разглас излезните транзистори од ист поларитет се на ист ладилник и не би требало температурно да се разликуваат бидејќи се заеднички ладени, или, пак, можеби таа мала разлика на внатрешната температура на PN спојот прави некои од транзисторите повеќе да загреваат и да горат?
4. Колку треба да е пропишаната мирна струја на едниот канал за овој разглас, бидејќи јас ја нагодувам на околу 80mA по канал?
5. Оригиналниот грец кој е од 35A често на овие разгласи е изгорен, го менувам со кинески бидејќи други по продавниците ретко можат да се најдат, но бидејќи новиот по габарит е помал ми прави сомнеж дали е во ред да се постават два паралелно врзани кинески грецови за да се подобри сигурноста?
На овие прашања делумно имаше одговори во минатите броеви (инж. Емилијан Иљоски) и во натписите за одржување на аудиоуредите (инж. Миле Серафимоски), на оваа тема има многу аспекти, затоа ве молам уште еднаш да се осврнете на оваа тема.
Јован Билески
Точно е дека Dynacord PowerMate 1600 миксетата со излезен засилувач 2x700W е една од добро продаваните миксети во светот, но воопшто немам впечаток дека има многу примероци во Македонија, а уште помалку сум убеден дека има многу неисправни примероци од овој модел во Македонија. Имено, Dynacord PowerMate 1600 е нова генерација на професионални миксети од највисок ранг за кои е предвидена тригодишна гаранција и дополнителни 7 години сервисен рок откога ќе се произведе последниот примерок од оваа серија, како што и е законски пропишано за ваков вид професионални уреди. Правата од гаранцијата како и сервисните права можете да ги остварите во назначените места во вашиот гарантен лист. Се разбира, доколку сте го купиле уредот во Македонија, законот наложува дека имате право да си ги остварите гарантните и сервисните права во Македонија, но ако сте го набавиле уредот во некоја друга земја, овие права ќе бидат валидни за таа земја.
Од друга страна, ако сакате токму вие а не овластениот сервис да го изврши сервисирањето, тогаш ќе ви биде неопходна сервисната книга на уредот каде што ќе ги најдете сите одговори на вашите прашања: Кои и какви транзистори да се употребат, кои и какви нагодувања се потребни и кои и какви мерења треба да се извршат за да се "прогласи" уредот како "технички исправен". Без оваа сервисна книга ние можеме тука да седиме, да "баеме" и да погодуваме што сè е потребно да се "оживее" вашиот уред. Производителите од своја страна нема да сакаат јавно да ја отстапат сервисната книга пред истекот на законски пропишаниот рок (7 години откога ќе се произведе последниот примерок). Така, за Dynacord PowerMate 1600, сега за сега, нема да можете да најдете сервисна книга на интернет. Барем не бесплатно! Сепак, со одредена компензација која би се движела од 20 до 100 евра би можела истата да се најде во одредени Руски сајтови, особено преку нивните форуми.
Така, без да ја имам пред себе оваа сервисна книга, јас, во моментот би можел да одговорам само на ограничен број воопштени прашања. А тие се:
1. При вакви моќности (2 x 700 W), апсолутно е неопходно да се спарат не само излезните транзистори, туку и побудните транзистори, како и емитерските отпорници на излезните транзистори. За оваа класа на уреди, би препорачал спарувањето да биде барем на 5%, значи со многу построги критериуми од вашите (вие велите дека некои транзистори биле спарени, но имале засилување од 120 до 140, што е отстапување од некои 17%). Начините на спарување на моќни транзистори повеќе пати се објавени во Емитер. Ако ги следите овие упатства ќе видите дека не ви се неопходни "софистицирани" уреди, туку ќе ви биде потребна повеќечасовна работа, како и поголем број на транзистори за да ги најдете вистинските парови.
2. Точно е дека во Македонија се продаваат електронски компоненти со многу променлив квалитет, почнувајќи со "тешки" фалсификати до оригинални компоненти од најреномираните производители. Не очекувајте да набавите излезни транзистори (MJ15022/MJ15023) по цена од 100 ден. / парче и истите да бидат оригинални Motorola, кога производителот ги продава во пакување од 1000 по цена од 4,82 US$ (околу 200 ден) по парче. Нормално, во Скопје нивната малопродажна цена би била некаде од 330 до 380 ден. / парче.
3. Воопштено, сервисираните излезни транзистори прегоруваат првенствено поради друг дефект во засилувачот. А дури потоа поради нивниот лош квалитет, неспареност, лоша термичка спроводливост кон ладилникот, самоосцилирање, ненагодени параметри на излезниот засилувач, неисправни звучници и др. Како што гледате, не споменав никаква брзина, односно бавност на транзисторите. И навистина побавна апликација со транзистори од НФ-излезен засилувач речиси и да не може да се најде, па следствено не ни се бара никаква брзина од овие транзистори!
4. Осцилоскоп не е уред наменет за мерење изобличувања. Со набљудување на осцилоскопските криви, изобличувања од редот на неколку проценти едвај се забележливи!
5. Во електрониката сè, ама баш сè е утврдено, бидејќи таа е создадена од човека, па сите параметри ни се познати, и на некој му текнало да забележи дека транзисторите со поголемо статичко струјно засилување ќе бидат нешто пооптоварени од оние со помало. Но, ако оставиме сè на засилувањето на излезните транзистори, кое, патем речено може да варира па и 5 - 10 пати (некои транзистори би имале засилување 20 а други 200!), ништо, ама баш ништо нема да може да ни проработи! Излезните транзистори во засилувачите кои работат во АБ-класа се врзани во конфигурација на емитерско следило, па во ваква конфигурација напонското засилување кај транзисторот со hfe=20 ќе биде 0,95, додека кај оној со hfe=200, ќе биде 0,99! Односно, разликата ќе биде само 4%! Дополнително, имаме и емитерски отпорник кој ја намалува оваа разлика. Од оваа констатација можеби ќе ви се причини дека спарувањата не се ни потребни! А и не ни се, ако се работи за уреди од ниска класа, но кога имаме еден Dynacord PowerMate 1600 тие се и тоа како потребни, инаку сервисираниот уред нема да биде веќе Dynacord PowerMate 1600 туку некоја "канта" за селски свадби, односно од уред кој вреди 2500 евра, ќе направиме уред кој вреди само 250! Воопштено земено, транзисторите во аудиозасилувачите ги спаруваме поради 2 основни причини: да ја распределиме подеднакво моќноста на секој поединечен излезен транзистор и да ги намалиме изобличувањата на целиот уред.
6. Не е точно дека Дарлингтон транзисторите употребени во НФ-излезни засилувачи помалку се грејат! Токму спротивното, при еднаква конфигурација тие ќе се грејат исто колку и излезниот и побудниот транзистор заедно. Бидејќи се во едно исто куќиште, тие ќе се грејат повеќе од само излезниот транзистор кај конфигурациите кои користат дискретни компоненти.
7. Тоа што транзисторите се на ист ладилник, воопшто не значи дека тие се на иста температура. За термичките отпорности кои се јавуваат во разните слоеви на патот на топлината од кристалот до околината преку ладилникот во Емитер е пишувано повеќе пати.
8. Сите нагодувања кои треба да ги направите, заклучно со нагодувањето на мирната струја на излезниот степен, ќе ги најдете во сервисната книга на уредот.
9. Не ставајте во уред кој вреди 2500 евра компоненти со непроверени карактеристики, како "кинески" грецови, на пример. Ова особено важи ако употребувате неисправна логика како онаа: два греца = двојна струја! Со тоа не само што го деградирате квалитетот на уредот, туку и самите се деградирате како мајстор! Работата гледајте ја на овој начин: замислете колкав срам ќе биде за вас ако некој од тие "малигни" грецови пукне насред работа и ѝ истера око на некоја од деверушите! Ајде, работата не мора да оди доттаму, доволно би било некој да го отвори капакот на уредот и да се увери во квалитетот на веќе извршениот сервис! Запомнете, добро извршен сервис се препознава по две работи:
- Никој нема да може да утврди дали уредот бил веќе сервисиран или не!
- Уредот, ако повторно се расипе, нема да го има истиот дефект.
Емилијан Иљоски
Во проектот за "50-ватен робустен засилувач" во Емитер бр. 3/10 во воведот е напишано: "....Крајно е робустен, имено тој е неограничено отпорен на краток спој и на својот излез испорачува повеќе од 50W на 4 ома....", додека при крајот на овој натпис е нагласено дека звучник со помала отпорност (импенданса) од 4 ома може сериозно да му наштети и да остави трајни последици на овој засилувач. Ова кај мене предизвика зачуденост бидејќи овие две тврдења меѓусебно се во крајна противречност.
Во написот "Не фрлајте - рециклирајте" наведени се неколку примери за искористување на делови од компјутер. Меѓутоа погонување на степ-мотор не е едноставно како кај другите мотори, па би сакал да ми помогнете околу тоа, доколку имате некое решение. Имено имам чекорен мотор од ласерски HP штампач, погонуван со помош на A3964SB, но сакам да го користам одделно од целиот склоп за моделарска дупчалка или вентилатор.
Статиите за мистерите на свеста, причините за леворакост, како и воведот во рачно електролачно заварување со обложени електроди ми се допаднаа многу, за кои не би сакал да коментирам, но би им доделил по едно "like" :)
Поздрав,
Горан Илиевски од Кичево
Прво би сакал да ви се заблагодарам за Вашиот интерес за објавените написи во Емитер и за Вашите коментари и прашања.
Точно, на почетокот во овој проект е напишано дека овој 50W аудиозасилувач крајно е робустен и неограничено отпорен на краток спој, додека на крајот е нагласено дека звучник со помала импеданса од 4Ω може да му наштети. Ова не е противречно! Сигурно забележавте дека во текстот од проектот е опишано колото за заштита од преголеми струи низ излезните транзистори T13/T14 изведено со транзисторите T11/T12 со придружните компоненти. Ова коло за активна заштита не дозволува да тече преголема струја низ излезните Дарлингтон транзистори во кус временски период, а ако пречекорувањето трае подолго време, осигурувачите F1 и F2 (кои се елементи за пасивна заштита) ќе избијат и ќе спречат оштетување на излезните транзистори. На тој начин е обезбедена трајна заштита од краток спој. Но заради отстапување во карактеристиките на компонентите и квалитетот кој го поседуваат (набавени на нашиот пазар!) можно е заштитата да реагира при нешто поголема струја, што значи дека нема да реагира ако приклучиме звучник со импенданса помала од 4Ω (може да реагира, на пример, дури на 2Ω)! Во ваков случај, долго време низ излезните транзистори ќе тече поголема струја од нормалната, тие ќе се греат повеќе и нивниот работен век ќе се намалува, па во одредена ситуација ќе прегорат. Затоа на крајот од написот препорачав, за секој случај, да не се приклучуваат звучници со импеданса помала од 4Ω!
Да додадам и ова: Многу познати светски фирми кои произведуваат интегрирани кола наменети за аудиозасилувачи даваат декларација дека истите се отпорни на краток спој итн,…но и тие во одредени услови (од моје искуство) се случува да прегорат! Нема ништо сигурно (идеално)!
Славко Стојковски
Степ моторите се наменети за остварување на прецизни движења какви што се потребни во печатачите, апаратите за копирање и слично. Таму најчесто и ги наоѓаме, па потоа размислуваме како да ги употребиме. За жал нивната пренамена не е лесна затоа што е потребна сложена електроника за побуда. Сложена - се мисли во однос на примената на моторот - вентилатор, дупчалка и слично. Тоа Вие најверојатно го знаете штом знаете за интегрираното коло A3964SB. Ние може да се нафатиме и да проектираме коло за побуда, но цената на тоа коло ќе ја надминува цената на половниот степ мотор, а ако уште го земеме предвид потрошеното време цениме дека е некорисно да се зафатиме за една ваква работа. На крај од краиштата половните степ мотори се токму заради тоа и евтини, потполно се бескорисни без подршка на сложена електроника.
Кирил Крстевски
Здраво,
Пред сè, да ве пофалам и да ви кажам дека долго време го читам вашето списание ЕМИТЕР. Многу ми се допаѓа, колку повеќе го читам повеќе навлегувам во темите и ми станува сè поинтересно и појасно, бидејќи на многу јасен начин сè е напишано детално и опширно. Најчесто најинтересни ми се модификациите на одредени кола (уреди), како што е, на пример: Предзасилувачот со ton/volume контрола за гитара, проект објавен во ЕМИТЕР 1/07 од комплетниот 100W гитарски засилувач.
1. Сакам да поставам прашање, дали транзисторот T1 (BC639) може да се замени со некој помоќен транзистор за да се обезбеди излез за приклучување на повеќе аудиозасилувачи.
2. Исто така, ме интересира дали е возможно со одредени модификации (претпоставувам со менување на вредностите на компонентите во тон контролата) да се модифицира како предзасилувач за бас гитара.
Ви благодарам однапред!
Горан Илиевски
Пред сè, ви благодариме за пофалбите.
Во оригиналната шема објавена во Емитер, транзисторот T1 е BC549. Замената на овој транзистор со друг, со поголема моќност е непотребна, бидејќи и тој е во состојба да обезбеди излезен сигнал за повеќе засилувачи со влезна отпорност поголема од неколку килооми.
Што се однесува до второто прашање, пренамената на предзасилувачот во предзасилувач за бас гитара би значела замена на речиси сите пасивни елементи во шемата (не само во филтерот за ниски фреквенции) со други. Освен тоа, дел од функциите кои се предвидени за соло-гитара треба да се изостават, а да се воведат нови наменети за бас-гитара. Сето ова би значело еден потполно нов предзасилувач, па затоа јас не би ви ја препорачал оваа пренамена.
Дејан Трпески
Почитувана редакцијо.
Во ЕМИТЕР број 2/10 во рубриката писма од читателите, прочитав за ставот на господинот П. Лагудин, кој како и г. Скендеровски, тврдат повторувам ТВРДАТ дека знаејќи ги постојните физички закони, дека "Перпетуум-мобиле" условно е невозможно да се направи. Велам условно, затоа што апсолутно не може затоа што не постои "перпетуум" материјал.
Не ги познавам наведените господа и затоа не можам да зборувам за нивниот калибар во науката, но претпоставувам ако се навистина луѓе од науката а не некои приучени господа, тие би настапувале со ставот "Мислам дека е невозможно во денешни услови и со досега познати физички закони да се изработи тоа фамозно "Перпетуум-мобиле" но не. Тие тврдат дека е невозможно, што секогаш и од секого кога ќе го слушнам тој израз, кај мене предизвикува потсмев и сожалување. Колку се блажени во своето непознавање на законите на природата. Неверојатно колку тесен хоризонт на гледање на работите имаат тие луѓе. Едноставно луѓе без визија.
Господинот Лагудин е убеден дека "перпетуум-мобиле" механички систем, создава енергија (во случајот механичко движење) од ништо. Барем така тој го толкува тоа во својот напис. ЗАБЛУДА, господине Лагудин. Сите знаеме дека од ништо, не бидува нешто. Таа машина создава механичко движење не од ништо, туку користи енергетско поле од природата како Земјино гравитациско поле кое е векторска големина, Земјино магнетно поле кое е, исто така, векторска големина, Земјино термално поле, соларно радијациско поле кои се, исто така, векторски големини и др.
Господинот веројатно знае само за машини кои ја користат заробената сончева енергија во фосилните горива, кои досега се познати, претворајќи ја во механичка. Нека ги погледа наведените, одамна напуштени примери, во написите на г. Скендеровски во претходните броеви на ова списание, дека сите се базирани на погоре наведените извори на енергија, а не на фосилни горива. Зарем тие господа не знаат ништо повеќе од термодинамичките закони, закони за одржување на енергијата? Зарем не познаваат никој закон за гравитационото поле, магнетното и електромагнетното поле, како и други енергетски полиња кои во пракса се практично неограничени и ни се нудат. Па, господа опкружени сме со енергија и зарем само луѓето со визија се свесни за тоа, за разлика од оние кои тоа не го согледуваат а го знаат само она што го учеле (бубале) во училиште. Господа, отворете ги очите, читајте меѓу редови и слушајте меѓу зборови, оти само така ќе си го проширите хоризонтот на знаењето и ќе ви се разјаснат многу работи. И најпосле немојте никогаш да тврдите за работи кои не ви се доволно познати.
Апропо! Вашиот став по ова прашање ме потсетува на една религиозна група наречена "Јеховини сведоци" кои сведочат и тврдат дека бог постои, а немаат никаков доказ за тоа. Затоа ве молам коригирајте го вашиот став по ова прашање и наместо да тврдите, речете Мислам дека не е возможно да се направи таков систем оти степенот на развој на кој се наоѓаме е сè уште низок. Во спротивно како што вашиот став предизвикува тивок потсмев, наместо научен ќе испадне хумористичен.
Да не одолговлекувам, ќе наведам само еден пример на искористување на спрега од две енергетски полиња, гравитационо и соларно кои преку водата како медиум вршат постојано движење во хидроцентралите. Зарем тоа не е еден вид на перпетуум мобиле, значи без користење на фосилни горива гравитационото поле како вектор го тера медиумот во насока надолу, додека соларното поле го враќа медиумот нагоре и сè така во круг и постојано.
Господинот Лагудин понатаму вели: Тој систем ниту добива од надвор некој вид енергија, па според тоа не може ниту да даде. Колку "голема" мисла. Ќе го потсетам господинот дека тој систем не се конструира во некој безвоздушен, безгравитационен, бессоларен и безмагнетен систем во вселената (каде дури и таму имаат влијание наведените извори на енергија) туку на површината на Земјата, каде тие енергетски извори се максимално достапни. Живееме среде енергетски полиња кои луѓе со визија треба само да ги обмислат, скротат и насочат за добробит на целото човештво.
Повторувам, господа од другата страна, како што гледам, освен некои закони од термодинамиката, цитати од некои филозофи, ве молам изнесете барем еден цврст аргумент дека човекот ги исцрпел сите можни начини за користење на достапната енергија, и дека не може понатаму да се развива оваа дејност, ќе ви бидам благодарен, само убедете ме.
Физичките закони кои вие ги знаете (и ние исто така) не се ниту дефинитивни ниту конечни ниту единствени. Сите закони со времето трпат корекции и модификации, како што рекол големиот Тесла во една прилика пред новинари "Постои само еден природен закон а тој гласи: Постои човек, тоа е дефинитивно".
Со почит.
Вани Николов, дипл. инж.
Запрепастувачко е Вашето непознавање, односно вашето (не)поимање на нештата во природата. Вашите квазинаучни принципи се погубни и продуцираат несогледливи негативни и разорни последици по Вашата околина. Да се пласираат (и приватно и јавно) невистини и дезинформации како последица од површно научените нешта и притоа да сте убедени дека сте компетентни за тоа, а не сте, морате да признаете дека, најблаго речено, се работи за злосторство и невидена дрскост кон Вашите следбеници/консументи. Не можам да бидам рамнодушен и ноншалантно да преминам преку тоа. Само поради таа причина Вашава реакција заслужува одговор од мене кој ќе го срочам во неколку точки од кои кристално јасно може да се види Вашата површност, незнаење и "бубање на памет" (за ова повеќе во познатото дело "Да се има или да се биде" од Ерих Фром). Прокоментирани се само некои од позначајните проблематични места од Вашето писмо (хронолошки се подредени).
1. Проблемот на перпетуум-мобилето не е проблем на избор или немање на "соодветни" машински материјали или визија на човекот за да го реши тој проблем, туку е исклучиво проблем на трансформацијата на енергијата, на континуитетот на енергијата и нештата во природата и на отпорите при движењето.
2. Гравитационото, магнетното и електричното поле се конзервативни полиња и никако не може да стане збор за производство на енергија од нив, т.е. за движење на нештото (маса, полнеж) во затворен круг во поле без притоа да се вложи енергија за совладување на отпорите од движењето! Полето, какво и да е, не е генератор на енергија!
3. Хоризонтите на знаења не се прошируваат со "читање меѓу редови и со слушање меѓу зборови". Знаењата секогаш се усвојуваат и се прошируваат со перманентно учење и интерес за проблемот, како и постојано здраворазумско размислување за него, со логичко и наменско (со однапред поставена цел) поврзување на информациите кои ги имаме и до кои доаѓаме разработувајќи го конкретниот проблем. Колку длабоко ќе навлеземе во тие причинско-последични релации зависи само од тоа колку сме духовно обдарени. А со "читање меѓу редови и со слушање меѓу зборови" се станува само еден успешен и бескорисен полтрон, верен и понизен слуга на оној кој ги напишал тие редови и ги кажал тие зборови. Тоа е понижување кое никој не смее да си го дозволи, а камоли да го пропагира тоа - дури и ненамерно или од незнаење.
4. Не може да има спрега на две различни полиња. Тоа е "собирање на баби и жаби". Исто така, нема "соларно поле" туку има само сончева енергија во разни облици која стигнува на Земјата и која е единствениот и најголем надворешен донатор на енергија на Земјата. Таа енергија во разни облици (хидропотенцијал, ветар, директно топлинско зрачење и сл.) е позната како обновлива енергија и се користи за директно задвижување на машините и електричните генератори. По дефиниција, хидроцентралата не е вид на перпетуум мобиле!
5. Кога ќе го воочиме однесувањето на некој параметар во природата и кога тоа ќе успееме да го запишеме и да го презентираме и притоа ќе докажеме дека во определени услови конкретниот параметар од природата се однесува само на тој начин и никако поинаку, тогаш тоа однесување на природата по тој параметар го нарекуваме закон. Во спротивно, тоа не би бил закон туку би било "јас мислам...", или "ми се чини дека...", или "според мене...", или слична шпекулација или шегобијност.
6. Дали, како, што, кога и пред кого рекол нешто Никола Тесла е работа на неговите биографи. Вам би Ви порачал да не го злоупотребувате неговиот лик и дело во никоја прилика и за никоја цена. Ликот и делото на Никола Тесла нека бидат Ваш лајт-мотив и идол кон кого би се стремеле, а никако лик зад кој би се затскривале и би го злоупотребиле.
Томе Скендеровски
Содржината на писмо од г. Вани Николов ме асоцира на една изјава на физичарот Стивен Вајберг (Нобелова награда за физика), цитирам: "Јас, за жал, не верувам дека е можно со рационални аргументи да убедиш секого дека треба да мисли на научен начин. Секој може да ги 'собори' сите логични аргументи со најпросто одбивање да мисли логично" (Соништа за конечна теорија, стр. 225). Е па еден таков пример на лице кое не почитува аргументи и за кого актуелните физички закони не претставуваат валидни аргументи е г. Вани Николов. Имено, во претходниот мој напис јас се повикав на два основни физички закони како аргументи, кои ја исклучуваат можноста за реално постоење на "перпетуум-мобилето". Тоа се законот за запазување на енергијата и законот за механичка работа. Во својот одговор, тој ги отфрли не само нив, туку сите физички закони, како наводно "…ниту дефинитивни, ниту конечни, ниту единствени. Сите закони со времето трпат корекции и модификации …".
Понатаму во својот напис, нас, почитувачите на физичките закони, тој нè нарекува "луѓе без визија", и нè советува "…да ги отвориме очите, да читаме меѓу радови и да слушаме меѓу зборови, оти само така ќе си го прошириме хоризонтот на знаење и ќе ни се разјаснат многу работи" !?…!?
Му благодарам за таквиот совет, но мене веќе ми се "проширил хоризонтот на знаење" со тоа што увидов дека со индивидуа која не почитува аргументи не треба воопшто да се дебатира. Поради тоа, моите натамошни објаснувања, сега веќе не се насочени кон него, туку кон другите наши читатели, кон кои чувствувам должност да ги објаснам сите аспекти во врска со "перпетуум-мобилето".
Примерот на вечното движењето на водата во хидроцентралите, кој тој погрешно го толкува како "доказ за постоење на перпетуум-мобиле", обелоденува дека нему воопшто не му е јасен поимот што е тоа "перпетуум-мобиле"!? Да се потсетиме, според дефиниција, тоа е"средство кое би требало само од себе да создава енергија без да користи енергија од некој друг извор" (Енциклопедија Просвета, книга 2, стр. 969). Ајде, сега да го анализираме кружењето на водата! И тука силата на гравитација, која на секое тело кое паѓа, му дава кинетичка енергија, истото го прави и со водата, но ако зборуваме за перманентна продукција на кинетичка енергија, треба постојано да има вода што ќе паѓа, а тоа значи потреба од екстра енергија за постојано кревање на водата нагоре! Таа екстра енергија е Сончевата топлинска енергија, која ја крева водата преку процесот испарување, а секој процес, во кој е ангажиран некаков вид енергија, е надвор од рамката наречена "перпетуум мобиле". Разликата помеѓу нив е како помеѓу баби и жаби и не може тие да се тураат во ист кош!
За крај, еве уште еден силен аргумент против перпетуум-мобилето: иако се наоѓаме во ерата кога е актуелно откривање нови енергетски извори, сепак, во научната литература воопшто не се спомнува "перпетуум-мобилето" како "спас", кој најекономично би ги решил сите наши енергетски потреби!
Петар Лагудин
Здраво,
Имам еден интересен предлог за рубриката електроника. Предлог проект за изработка на уред кој активно ќе ја сузбива бучавата во соба, автомобил и слични простории. Постојат аудиослушалки кои се изработуваат со ваков уред при што се овозможува одстранување на бучавата од околината каде се наоѓа слушателот со што се постигнува подобра изолација од околината и поголемо уживање во музиката. Сигурен сум дека сте запознаени со овие системи така што мислам дека нема да ви претставува проблем да изработите таков уред за употреба во автомобил или во некоја просторија. Ова би било дополнување на пасивната звучна изолација. Тоа би требало да биде некој инвертор на аудио сигналот за 180 степени при што ќе се поништи изворот до одредена јачина. Овој уред треба да може да се приклучи на веќе постоечки домашен или автомобилски аудиосистем при што аудиосигналот би се емитувал преку звучниците.
Замислете кое задоволство би го доживеале вашите читатели кои ќе го изработат овој уред. Нема повеќе да ги слушаат комшиите како викаат, тропаат, автомобилите што поминуваат под прозор ќе се слушаат помалку, тие што имаат постари автомобили ќе можат да уживаат повеќе наместо да се чувствуваат како да се возеле во хеликоптер.
Се надевам дека ви се допаѓа оваа идеја и дека е доволно интересна за да ја изработите за списанието, како новитет, бидејќи мислам дека до сега немате објавено ваков или сличен проект.
Ваш редовен читател!
Христијан Гроздановски
Активното потиснување на бучавата (Active noise cancellation) доживеа вистинска ренесанса во последните 2 до 3 години со развитокот на алгоритмите за дигитално процесирање на сигнали. Сепак тоа не е волшебно стапче со помош на кое бучавата се претвора во ѕвезден прав. Со цел да ги појаснам основните начела на ова поле, напишав цел напис на ова проблематика кој можете да го најдете на стр. 38.
Општо земено, системот дава добри реултати кога се работи за потиснување на бучава во мали волумени како што се слушалки, ауспузи или вентилциски отвори, но се покажува многу комплексен и скап кога се работи за големи волумени. Така, една моја физибилити студија направена во 2008 година токму на оваа тема, а се однесува на оживувањето на "акустички мртвата" сцена на Мекедонската опера и балет (нов објект на МНТ), покажува дека за конзистентно решение кое, колку толку би ја довел во нормала акустиката на овој простор, потребни се околу 500 000 евра во опрема!
Кога се работи за простор од неколку кубни метри, како што е автомобилската кабина, Сони во 2007 промовираше таков систем со 10 звучници, од кои 6 служат само за потиснување на бучавата. Неговата промотивна цена беше 2950 US$! Но, по сè изгледа поради многу лошите критики, Сони со откажа од сериското производство. Од друга страна, Тојота најавува во своите нови модели за 2010 година да примени систем за активно потиснување на бучавата кој се шири низ вентилациската мрежа, како и нов тип на систем за обработка на издувните гасови кој ќе користи комбиниран активен / пасивен систем за пригушување на бучавата.
Како што гледате, се работи за многу актуелна проблематика на која интензивно се работи и која сè уште не е имплементирана ни од најеминентните производители. Вообичаено е новите решенија во електрониката потешко да се достапни за самоградба, не само од аспект на набавка на потребните електронски компоненти туку, исто така, и од потребата за користење на патентирани алгоритми за дигитално процесирање на сигнали.
Сепак, во дигиталната технологија работите се одвиваат многу брзо, така што, гледано во блиска иднина, овие решенија ќе бидат достапни и во проекти за самоградба. Во секој случај ќе се размислува за реализација на ваков проекти, бидете уверени дека штом ќе биде возможен за самоградба, токму вие, нашите ценети читатели, ќе бидете благовремено известени.
Емилијан Иљоски
Здраво Емитер, поздрав до цела редакција.
Имам потреба од ваш совет за изградба на дигитален уред, односно бројач кој би бил составен од дисплеј со барем 4 цифри. Уредот би бил користен како бројач на намотки на моталка за винклување на трансформатори, каде како сензор би додал обичен микропрекинувач кој ќе го вклучува и исклучува мал брег на самата осовина од моталката.
Ве молам, доколку е можно да го обработите овој проект во некој од следните броеви. Проектов мислам дека не би бил скап, компонентите би требало да ги има и мислам дека уредот ќе биде од голема полза.
Слободан Тодоровски
Токму таков прект имаме објавено во бројот 4/07, а таа функција мислам дека може да се реализира и со бројачот објавен во бројот 5/05. За повеќе информации прегледајте ги посочените стари броеви (ако ги имате) или посетете го нашиот веб-сајт www.emiter.com.mk
Слободан Таневски
Pages
Пишувајте ни, прашувајте, коментирајте, предлагајте...
Ако имате некоја критика, пофалба или предлог за списанието, ако имате прашање или коментар во врска со некој напис објавен во ЕМИТЕР, ако имате прашање од која било област од науката и техниката или, ако имате проблеми со изработка и поправката на вашите уреди и системи – слободно обратете ни се.
Потрудете се вашите писма да бидат кратки и прецизни, но внимавајте да ги содржат сите неопходни информации во врска со темата. Ќе се потрудиме нашиот одговор да го добиете што побрзо (преку e-mail), а најинтересните писма, заедно со нашиот одговор ќе бидат објавени во списанието и на нашиот Веб портал (https://emiter.com.mk/pisma). Во секој број едно писмо ќе биде прогласено за “Писмо на бројот“ и неговиот автор ќе биде награден со полугодишна претплата на ЕМИТЕР.
Напоменуваме дека сите писма што ќе пристигнат на адреса на редакцијата сметаме дека се испратени со цел да бидат објавени. Редакцијата го задржува правото да ги обработи писмата што ќе бидат објавени, во насока на лектура, појаснување и кратење. На крајот, мора да напоменеме дека, и покрај нашата желба, сепак, не сме во можност да одговориме на сите писма и прашања.