Почитувана Редакцијо,
Во ЕМИТЕР бр. 5/98 објавивте еден многу баран и интересен проект - проектот за авто алармот AA1302. Меѓутоа поради различните типови на брави кај разни автомобили не ни е јасна врската помеѓу изводот број 6 од алармот и изводот "park" од бравата на автомобилот, па ве молиме тоа поопширно да го објасните. Поконкретно нè интересира на кој извод од бравата на Golf 1.1 и Zastava 750 треба да се поврзе изводот број 6 од алармот.
Второто прашање е за времетраењето на активирање на сирената, односно кои елементи од шемата треба да се сменат за тоа време да се намали на приближно 20 секунди бидејќи ни се чини дека добиениот интервал од 35 секунди е предолг.
Исто така, проблем ни прави и релејот кој не се совпаѓа со предвидените места за монтажа на плочката.
Со почит,
Влатко Насев, Игор Ицев и Никола Манев од Скопје.
Во текстот не случајно стои „Прикажаната шема во целост се совпаѓа со постоечката инсталација на едно Jugo 55, но принципиелно одговара и за други типови возила". Врската помеѓу положбата PARK на контакт бравата и изводот бр. 6 е целосно определена со слика 4, но само за наведениот тип на возила. Сепак имате право кога велите дека спомнатата врска треба поопширно да се објасни. Не сметајќи ги потрошувачите кои секогаш можат да се активираат (светлото во кабина е еден таков потрошувач), во положбата STOP ниеден потрошувач не може да се активира. Во положбата PARK можат да се активираат позиционото светло и светлосната сирена (абленда). По правило приклучокот за радио касетофон треба да се извлече од оваа положба на контакт бравата. Во положбата HOD севкупната инсталација е спремна за работа вклучувајќи ја и бобината која доаѓа под напон, а положбата START служи за задвижување на моторот. Значи, изводот бр. 6 можете да го приклучите на прекинувачот за позиционо светло (внимавајте! истиот прекинувач се користи и за средно светло) или на тастерот за аблендирање. Никако не смеете да го приклучите на некој од потрошувачите кои можат да се активираат само тогаш кога и бобината е под напон, односно на положбите HOD и START на контакт бравата.
Конкретен одговор на вашето прво прашање, за жал, не можеме да дадеме бидејќи немаме шема на електричната инсталација за спомнатите автомобили. Само списокот на возила што се движат по нашите патишта би одзел повеќе од една страница, а заедно со објаснувањето кој знае уште колку. Меѓутоа, ако го следите горе даденото појаснување лесно ќе можете и сами да се снајдете. Во таа насока еве уште неколку практични совети. Во инсталационата шема за вашето возило најдате ги сите положби на контакт бравата во кои бобината е под напон. Изводот бр. 6 можете да го приклучите на било која од преостанатите положби (освен се разбира почетната во која скоро целата инсталација е исклучена) или на некој соодветен потрошувач. Ако не сте прв сопственик или имате вршено преправки во инсталацијата пожелно е да извршите и експериментална проверка. Поврзете сијаличка од 12V помеѓу масата и позитивниот пол на бобината ако имате класично палење, односно, помеѓу позитивниот и негативнит пол на напојувањето ако имате електронско палење. Поместувајте го контакт клучот од положба во положба. Положбите во кои сијаличката свети не можете да ги искористите за поврзување на изводот бр. 6 од алармот - него треба да го поврзете со некоја од преостанатите положби (во кои сијаличката не свети).
Под поимот „времетраење за активирање на сирената" веројатно ја подразбирате задршката „време на влегување". Нејзиното времетраење може да се пресмета од изразот:
каде што со UCC е означен напонот на напојување на интегралното коло, а UD е директниот пад на напон на диодата D5. Притоа треба да се има во предвид дека таа е во директна врска со времетраењето во кое сирената и трепкачите се вклучени:
Во дадените изрази не е земена во предвид толеранцијата на елементите на која влијае и температурата. Затоа бидете внимателни при одредувањето на задршката. Температурните разлики лето - зима достигаат и до 50°C.
Временската задршка „време на излегување" зависи од многу фактори. Поточно речено состојбата на излезот на компараторот A1 зависи од многу фактори, а тие истовремено влијаат и на задршката „време на излегување". Поради тоа изразот за одредување на задршката е условен со неколку ограничувања, а за нивно објаснување во оваа рубрика нема доволно простор. Најдобро е оваа задршка да ја оставите таква каква што е. Ако по секоја цена сакате да ја смените обидете се со промена на вредноста на отпорниците R1 и R2, но притоа запазете го односот R1/R2.
Во право сте кога тврдите дека тлоцртот на релејот Re1 на печатената плочка не се совпаѓа со податоците во пописот на потребен материјал. Релеите со контакти за трајна струја од 10A се поинакви, а релето употребено во авто алармот е со контакти за трајна струја од 8A (TRM 30... – Iskra, 609 06... – Končar и други). Притоа имајте на ум дека трепкачите на едно Jugo 55 се со вкупна моќност од 92W, што одговара на струја помала од 8A. Ако вашето возило има појаки трепкачи тогаш ќе треба да додадете едно надворешно автореле, кое ќе се побудува со помош на релето од плочката на алармот.
Георги Ефтимов
Почитувана Редакцијо,
Јас сум ваш редовен читател почнувајќи од јануари 1998 г. и можам да кажам дека списанието ми се допаѓа бидејќи има интересни работи. Имам две прашања:
1. Дали можете да објавите проект за предавател кој може да "фаќа" од 2 до 6km?
2. Кај предзасилувачот за антена објавен во Е9/98, кондензаторот C13 во шемата има една вредност, а во текстот друга - што е точно?
Со почит,
Димче Ѓорески од Охрид
Благодарам што се интересирате за ЕМИТЕР и што позитивно ги оценувате неговите содржини. Еве одговор на Вашите прашања:
1. Предавател кој може да има толкав домет (па и поголем) објавивме уште во бројот 4/95. Меѓутоа дометот не зависи само од моќноста на предавателот туку и од типот на антената, нејзината височина, степенот на прилагоденост помеѓу антената, антенскиот кабел и предавателот, конфигурацијата на теренот и многу други фактори. Планираме во некој од следните броеви да објавиме шема и на предавател со поголема моќност.
2. Точната вредност на кондензаторот C13 од антенскиот предзасилувач од Е9/98 е онаа што е означена на шемата (1 - 2,2pF).
Слободан Таневски
Здраво.
Дали имате објавено или можете да ми испратите некоја шема за мек старт на трифазен асинхрон мотор заедно со вредностите на елементите и објаснување на принципот на работа на електричното коло?
Драганчо Стоиловски
Во ЕМИТЕР 10 и 11/2008 е објавен проект за самоградба на коло за мек старт на монофазни AC мотори. Ова коло не може да обезбеди мек старт за трифазен мотор. Големите трифазни мотори се упуштаат меко преку трифазни пригушници, мотани на затворено јадро со три столба на кое има намотки низ кои се пушта DC струја. Во моментот на пуштање на моторот низ DC намотките не се пушта струја. Секоја пригушница внесува сериска индуктивност на секоја намотка на моторот. Така AC струјата низ моторот не е толку голема на стартот. Од овој момент се зголемува DC струјата низ DC намотките па така јадрата се носат во заситување со што нивната индуктивност се намалува (стануваат обични калеми со воздушно јадро) и не внесуваат сериска индуктивност на намотките на мотоорот.
Кирил Крстевски
Здраво Емитерци!
Би сакал да ве прашам нешто. Сакам да ја најдам деклинацијата на Сонцето за Прилеп. Значи, ме интересира аголот што Сонцето го зафаќа со површината од град Прилеп преку цела година, односно во јануари под која деклинација (агол) е Сонцето во однос на површината од град Прилеп, во февруари под која деклинација (агол) е Сонцето во однос на површината од град Прилеп итн.
Зоран Јанкулоски
Претпоставувам дека овие податоци ви се потребни заради правилна монтажа на сончеви колектори? Ако е така, тогаш доволно е колекторите да бидат поставени под агол кој е еднаков на географската ширина на местото каде се наоѓа куќата. Ова правило како и многу други податоци во врска со искористувањето на сончевата енергија можете да најдете во претходните броеви на Емитер (на пример, 7-8/03, 9/03, 10/03, 6/07, 7-8/07, 1/09...).
Слободан Таневски
Здраво Емитер!
Податоците за деклинацијата на Сонцето не ми се потребни за монтажа на соларни колектори. Податокот дека таквите колектори се монтираат под агол ист со географската широчина ми е добро познат, бидејќи тоа го имам читано од Емитер и го запамтив. Но, мене ми треба мааалку попрецизно позиционирање. Телото што ќе го придвижувам да го следи движењето на Сонцето во дискретни чекори (иако Сонцето се движи континуирано) - како што се менува позицијата на Сонцето, така и телото што ќе го користам да ја следи позицијата на Сонцето. Заради тоа ми требаат аглите, за чекорно придвижување на телото што ќе го движам. При тоа не е неопходна голема прецизност – дозволена е толеранција од 2 или 3 степени.
Јас на интернет најдов една табела со деклинации на Сонцето, Ви ја праќам во прилог, но мислам дека таа важи за екваторот и не знам дали тие агли важат и за географската широчина на која се наоѓа Прилеп. Ако не важат, дали може да се коригираат некако? На интернет најдов програми кои можат да ја пресметаат деклинацијата, на Сонцето за дадена географска ширина, но не знам да ги пополнам сите параметри за програмата да ми пресмета. Па ако можете да ми кажете кои се деклинациите за Сонцето над Прилеп, би било убаво од Вас.
Зоран Јанкулоски
Со оглед дека се толерира грешка до 2 степена, може да ја употребите приложената табела со малку дополнителна математика.
Да бидеме јасни, табелата ја содржи деклинацијата (оддалеченоста) на Сонцето во однос на небесниот екватор за конкретен датум, за конкретен момент (час, минута). Меѓутоа, вас не ве интересира оддалеченоста на Сонцето од небесниот екватор, туку оддалеченоста (висината) на Сонцето во однос на хоризонтот во Прилеп. Таа вредност не само што е променлива во текот на годината, променлива е и во текот на 24 часа.
Но, ако ве интересира максималната висина на Сонцето над хоризонтот (на југ) за Прилеп за конкретниот ден, неа можете да ја пресметате со следнава формула:
90 - 41,3 + X = Y
Y = максималната висина на Сонцето над хоризонтот (на југ) за Прилеп за конкретниот ден
X = вредност од табелата за конкретниот ден
41,3 = северна географска ширина на Прилеп
Васко Цацаноски
За да дадеме прецизен одговор што ќе доведе до наједноставно практично решавање на проблемот, прашањето треба да биде прецизно и да содржи доволно податоци, што овде не е случај. Наједноставно ќе беше да ни кажете какво е тоа тело што треба да го следи Сонцето (колку е тешко, колкави димензии има?) и каква функција треба да врши (можеби нема потреба од прецизност од 3 степени?!), па ќе се потрудевме да најдеме најсоодветно решение. Вака како што е поставено прашањето, движењето на тоа мистериозно тело треба истовремено активно да се врши по две оски (азимутална монтажа) – за да го следи Сонцето со прецизност од 2 – 3 степени, што е покомплицирано да се постигне, особено ако тоа тело е тешко и гломазно.
Најдобро и наједноставно решение е да се употреби екваторијална монтажа – како кај сателитските антени или телескопите (видете во текстот "Монтажа на телескопи" во ЕМИТЕР 6/2004). Тогаш следењето на Сонцето во текот на десетина дена може многу прецизно да се врши со вртење на само една оска, и тоа континуирано – со обично синхроно моторче, без никаква дополнителна електроника (или, може и скоковито – со какво било моторче, но тогаш е неопходна придружна електроника). Дури по истекот на десетина дена (во зависност од потребната прецизност) може да се коригира деклинацијата, рачно или автоматски (електронски). Ако се одлучите за екваторијална монтажа, воопшто не ви се потребни податоци за деклинација на Сонцето – едноставно насочете го телото (уредот) кон Сонцето и вклучете го моторчето. Претходно, се разбира, треба прецизно да се насочи поларната оска кон северниот небесен пол – но тоа се прави само еднаш.
Владимир Филевски
Автоматизација на следењето е можна со употреба на азимутална монтажа и додавање на фотосензор со релативно едноставен електронски контролер кој ќе ги командува двете моторчиња.
Слободан Таневски
Здраво Емитер,
Јас сакам да го правам електронскиот товар од Емитер 11/09 и 12/09 и не ми е јасно зашто да се модулира струјата што ќе се користи за оптоварување. Мислам дека модулирањето нема да ми биде потребно за понатамошно користење (освен ако не ме убедите во тоа со одговорот зашто е потребно модулирање). Со елиминирање на можноста за модулирање сакам да си ги намалам трошоците за изградба на тој проект и да ги елиминирам осцилаторните кола (цел IC2 и нивните околни делови), што според мене не би требало тоа да влијае на работата на склопот. Но се замислив малку за IC2d, бидејќи тој се користи како напонско следило на напонот што е добиен од P3, па ако IC2d не може да се "извади" од електричната шема тогаш да ги искористам операциските засилувачи од IC2 наместо IC3 за да не купувам уште еден интегралец посебно за напонското следило од P3 (значи ако може да се извади осцилаторот, но IC2d мора да остане тогаш да го заменам IC3 со IC2).
Трета работа што сакам да прашам е за што служи изводот MT1 (на електричната шема) и зашто точката на пинот 14 е посебно затемнета исто како и пинот 11 (што нема никаква ознака) дали тие треба да се премостат или се користат за некое мерење?
Имам ладилник 20x3x10cm (ширина, висина, должина) и сакам тој да го користам за разладување на транзисторите, но бидејќи само тој ми е единствен поголем ладилник сакам да го пресечам на половина (да биде 20x3x5cm) па дали тоа би било доволно за разладување на транзисторите (секако заедно со кулерот)?
И на крај да ви честитам за веб-страницата. Се надевам дека наскоро ќе профункционира и форумот и ќе имаме супер дружење.
Поздрав до вас и се надевам дека наскоро ќе добијам одговор бидејќи проектот го работам како семинарска работа во училиште.
Бојан Јаневски
Уредите што ги објавувам како проекти се изработуваат за нечии потреби и на читателите на ЕМИТЕР ги презентирам овакви какви што се. Отука, не гледам причина поради која би требало да ве убедувам дали самиот уред или некоја некоја негова опција ви е потребна или не. Можете да го изработите онаков каков што е, можете до мила воља да го модифицирате според сопствените потреби, можете да го прифатите само како идеја и сами да дизајнирате уред каков што вам ви треба и да не редам понатаму.
Од петте работни режими што ги нуди електронскиот товар, првите два (RCONST и ICONST) се наменти за тестирање во статички режим на работа на уредот што се тестира, а преостанатите три за тестирање во динамички режим. Имено, повеќето електронски уреди работат со потрошувачи кои во текот на работата ја менуваат својата отпорност односно струја на потрошувачка. Токму затоа потребно е електронскиот товар да ја симулира таа ситуација што се постигнува со соодветна модулација на струјата на оптоварување.
Во режимот на константен отпор (RCONST) интегрираното коло IC2 воопшто не се користи. Ако планирате да го користите само овој режим слободно можете да го исфрлите заедно со сите компоненти што се поврзани на неговите изводи вклучувајќи го и преклопникот S2. Притоа изводите 1 и c на конекторот SOC3 треба кусо да ги споите.
Во режимот на константна струја (ICONST) се користи само IC2d, но како напонско следило. Тоа значи дека и во овој режим интегрираното коло IC2 можете да го исфрлите, а од компонентите што се поврзани на неговите изводи треба да ја задржите само сериската гранка R15-P3-R16. Притоа, за да можете да постигнете иста струја на оптоварување, ќе треба да ги редимензионирате отпорностите во гранката. За да не правите пресметки за спомнатите отпорности можете да го оставите IC2 (кој е евтино коло) за да функционира IC2d, а да не ги вградувате пасивните елементи околу IC2a, IC2b и IC2c бидејќи тие кола не се користат во овој режим. Во овој работен режим не се користи ни сериската врска R14-P2 и на нејзино место ставете кусоспојник. Се разбира, кусоспојникот на конекторот SOC3 сега треба да биде помеѓу изводите 2 и c.
Доколку сакате да ги имате само првите два режима тогаш вградете го IC2, но не ги вградувате пасивните елементи околу IC2a, IC2b и IC2c, а како преклопник S2 вградете единечен преклопник со две положби кој треба да го поврзете со конекторот SOC3.
Во преостанатите три режими на работа интегрираното коло IC2 не може да се исфрли.
Двете лемни точки непосредно над изводите 11 и 14 на интегрираното коло IC2 служат за следење на моменталната вредност на сигналот за модулација на струјата на оптоварување. Тоа е напонски сигнал кој се генерира на излезот на IC2d. "Топлиот" крај на инструментот за следење (осцилоскоп или било кој друг инструмент) треба да се поврзе на мерната точка MT1 (пинот 14 на IC2), а маста од инструментот на масата од уредот (пинот 11 од IC2). Формулата за приближно пресметување на моменталната струја на оптоварување е дадена во првото продолжение на проектот.
Ладилникот кој го имате (поделен на пола) нема да биде доволен за постигнување на максималната моќност од 500W, но веројатно ќе биде доволен за 200-300W, тоа најдобро ќе ви го покажат заштитните кола на уредот.
Георги Ефтимов
Читател сум на ЕМИТЕР и имам едно прашање до Вас: ме интересира влијанието на отпорноста на звучниците врз оптоварувањето на засилувачите, а исто така и начините на врзување на звучниците.
Однапред Ви благодарам,
Ѕвонко via e-mail
Транзисторските засилувачи имаат многу мала излезна импеданса и се однесуваат скоро како идеални напонски извори, односно струјата I што ќе ја дава засилувачот (и која ќе минува низ звучникот) ќе зависи само од импедансата (отпорноста) на звучникот R, при ист излезен напон U од засилувачот, според Омовиот закон: I = U / R. Со други зборови, звучник со номинална импеданса од 4Ω ќе повлече од засилувачот двојно поголема струја во споредба со звучник од 8Ω, при ист излезен напон од засилувачот.
Проблемот е во тоа што некои засилувачи не се така конструирани, да можат да дадат толку голема струја, па затоа кај нив го пишува (на задната страна, кај конекторите за звучници) следново: 8–16Ω. Тоа не значи дека отпорноста на засилувачот е 8–16Ω, туку значи дека на ваков засилувач смее да се приклучи само звучник со импеданса од 8Ω (или поголема), а никако не смее да се приклучи звучник од 4Ω. Меѓутоа, ова важи само за случајот кога се пушта релативно гласна музика. Со ваков засилувач може без проблеми да се употребуваат звучници од 4Ω, но само ако не се пуштаат гласно. Бидејќи поимот "гласна музика" е премногу субјективна категорија, со огромни индивидуални разлики, сепак најдобро е да не се користат звучници од 4Ω со ваков засилувач.
Ако на засилувачот пишува 4–16Ω, тогаш на него може да се приклучи (скоро) каков било звучник. Од друга страна, звучник со номинална импеданса од 16Ω може да се приклучи на кој било засилувач.
Досега разгледуваните примери се однесуваа на случајот кога се приклучува само по еден звучник на секој канал од засилувачот. Ако треба да се приклучат по два звучника на еден канал, тогаш во предвид доаѓа само паралелно врзување – слика 1. Овде мора многу да се внимава: ниту еден од паралелно врзаните звучници не смее да биде од 4Ω! Ако се користат два звучника од по 8Ω, тогаш се добива еквивалентна импеданса од 4Ω и тогаш важат претходно објаснетите ограничувања за засилувачите. Сериско врзување на два звучника – слика 2 нема да нанесе никаква штета на засилувачот (без обзир на импедансата), но звукот ќе биде многу лош, бидејќи (приближно) двојно ќе се зголемат Qts параметрите на бас-звучниците и кај двете звучни кутии.
Некои многу ретки и многу скапи Hi-Fi засилувачи можат да работат на импеданси од 2Ω, па дури и на 1Ω, но тие се само исклучоци од правилото. Еден дел од професионалните засилувачи (за разглас) го можат тоа истото, но и нивната цена не е мала.
Владимир Филевски
Почитувана редакцијо,
Како редовен читател на вашето и наше списание за прв пат Ви се јавувам и Ве поздравувам. Ова списание како единствено од ваков вид на македонски јазик е за секоја пофалба и поддршка. Доста долго ги следам полемиките во рубриката "Писма" и навистина не можам да се сложам со оние "читатели" кои велат дека е скапо. Тоа воопшто не е точно бидејќи тие немаат поим колку е тешко да се направи едно вакво списание, а многумина сумата од 100 денари ја трошат редовно за "Марлборо". Што се однесува до прилозите тие се О.К. со забелешка дека многу од "направите" се застарени со ваше образложение дека тоа е во интерес на новите и помладите читатели. Тогаш имам еден предлог. Зголемете го бројот на страниците и цената така што ќе има место за повеќе проекти од различни полиња. Ако некој од "верните" читатели се пожали дека списанието е скапо нека не пуши или нека намали други излишни трошоци па ќе има пари. Јас, како и многу други електроничари купувам многу странски списанија од областа на електрониката кои чинат и повеќе од 10 DM. Само продолжете со вашата работа која за наши услови е извонредна.
Поздрав од
Ѓорѓиески Бранко од Прилеп
После напорната работа (во просек по 10-12 часови дневно, 28 денови месечно) и многуте проблеми (како од финансиска така и од техничка, организациона и кадровска природа) навистина единствен поттик да продолжиме со издавање на списанието, освен надежта дека во иднина ќе биде подобро, ни дава задоволство од успешно извршената работа. Тоа задоволството, освен мирисот на свежо отпечатениот нов број, го прават и позитивните реакции од читателите. Затоа Ви благодарам за искажаните пофалби и поддршката што ни ја давате.
Вашиот предлог ЕМИТЕР да го зголеми бројот на страници, а со тоа и цената го сметам за интересен но се плашам дека голем дел од читателите не се согласуваат со Вас. Затоа во таа насока размислуваме за едно компромисно решение - ЕМИТЕР повремено да објавува брошури кои би оделе заедно со списанието како негов додаток. Цената на тој број (заедно со брошурата) би била 150 денари, а брошурата би била со обем од 50-тина страници на А5 формат и би била посветена на една тема, на пример: TTL дигитални кола, CMOS дигитални кола, интегрирани НФ засилувачи...
Нè интересира драги читатели какво е Вашето мислење за оваа идеја и кои се Вашите предлози за изборот на теми за спомнатите брошури. Јавете се.
Слободан Таневски
Почитуван уредниче,
Вашиот лист "Емитер" го примам од првиот број (август 95 г.) до денес и имам комплетна претстава за Вашето ангажирање за опстојот на единствениот македонски лист за електроника. Со цел да придонесам, ако е можно, за истата цел, си дозволувам да ги изнесам моите забелешки.
Делумно го разбирам Вашето образложение како одговор на читателите коишто реагираат за презаситеноста на рекламите во "Емитер". Точно, - финансирањето би било неможно, но би имале компензација со поголем тираж што подразбира заинтригирање на читателите со подигање на квалитетниот селективен и актуелен приод кон темите коишто се објавуваат. Не е квалитетен избор на пример "Електронски тропкач" ("Емитер" бр.12/98 год.) - наслов без едукативна па и хумана вредност. Оваа "машина" за вознемирување би ја направиле само деца поттикнати на ирационално изживување.
Во "Емитер" бр.1 од оваа година во апликацијата "Бројач на телефонски импулси" редакцијата прави грешка, наместо интегрираното коло 4790 - декаден бројач е поставен 7447 - BCD седумсегментен декодер и драјвер. Оваа грешка не е исправена во наредниот број, а тоа резултира излишни трошоци на помалце упатените во електрониката и губење на доверба кон "Емитер" како сериозен лист.
Не можам да разберам зошто му се придава такво големо значење на темата звучници, та од првиот број на "Емитер" до последниот без исклучок се пишува за нив, божем тоа е најважната област од електрониката. Повеќе читатели со кои комуницирам го делат моето мислење дека темата е веќе банална и дека Вашата настојчивост има само комерцијална основа, што и Вас негативно ви се одрази, а воедно сум сведок на откажани пасионирани радиоаматери од Вашиот лист.
Чинам изборот на апликациите мора да биде сообразен со модерното, достапното, практичното, современото, а не секогаш се придржувате на овие принципи. Сеќавањето ме води на една апликација што случајно ја разгледав и разбрав дека беше испратена за објавување, но до денес не е објавена. Тоа беше телефонски електронски преклопник изведен со тиристори - восхитувачки просто, но генијално решение. Во тоа време објавивте таков апарат со релеа, далеку поскап и покомплициран од спомнатиот. Или друг пример објавен мултивибратор со транзистори, а наместо асиметричен мултивибратор со популарното NE555.
Ме ревнува праксата анкетите и купоните кога ги печатите директно, а не на посебен вметнат лист со цел да не се наштрбува листот, бидејќи "Емитер" не е дневен весник што се фрла по прочитувањето.
Ветувањето за објавување на проекти со лампи мислам дека е анахроно - лампите се и ќе бидат ислужена работа со повеќе музејска вредност и споредувајќи со транзисторите можат да се дадат безбројни предимства на транзисторите. Јас насочувам само на една димензија - можете ли да замислите млад радиоаматер да работи со 250V напон.
Сега една забелешка и за јазичната корекција. Јазичните норми не се правни да можат да се санкционираат, но обврзуваат зошто тие се естетско-културна категорија. Повеќепати општите именки се пишуваат со голема буква, а треба исклучително со мала (емитер, база, колектор) -кај Вас напишани Емитер, База, Колектор. Или често употребувате лоши реченични конструкции како што е во "Емитер" бр. 2 од 98г. на страница 11. Цитирам: "...на базно-емитерскиот спој со колото ICL 7107 за да истото точно ја покаже температурата...", а треба да биде: ...на базно-емитерскиот спој со колото ICL 7107 за истото точно да ја покаже температурата...
Се разбира можам да искажам и многу пофалби, но чинам дека објективната критика е поделотворна.
Поздрав со почит
Иванов Никола од Битола
(писмото го објавуваме во целост)
Веднаш на почетокот сакам да го искажам своето задоволство од тоа што сте редовен читател на ЕМИТЕР уште од првиот број. Критиките и предлозите се секогаш добродојдени, а особено од читател со толку долг стаж. Баш поради тоа што сте редовен читател очекував дека ќе бидете поконструктивни во изложувањето на своите предлози и забелешки и дека при тоа ќе ги земете во предвид објективните околности во кои ЕМИТЕР излегува, но и дека ќе ги респектирате желбите и на другите читатели.
Вие, како редовен читател, би требало да сте запознаени со тоа како функционира ЕМИТЕР, и со сите негови проблеми, како од материјална така и од организациона природа. За оваа проблематика имам пишувано во повеќе наврати па бидејќи ги имате сите броеви Ве упатувам да ги прочитате уводниците за броевите 1/95, 5/97, 6/97 и 11/98 како и оговорите на писмата во броевите 12/97, 1/98, 7-8/98 и 2/99. Ако ги земете во предвид сите објективни потешкотии и услови во кои егзистира ЕМИТЕР, верувам дека Вашите критики за неговите содржини ќе бидат, барем за нијанса, поблаги.
Втората причина поради која што сметам дека дел од Вашите критики се неконструктивни е ставањето на личниот интерес над сè останато. Неспорно е тоа дека секој читател има право да ги искаже своите желби за одредени содржини во списанието, впрочем ЕМИТЕР тоа го очекува и го бара од своите читатели, но при тоа не треба да се негираат желбите и на другите читатели. А Вие (како и некои читатели пред тоа) токму тоа го правите - искажувајќи што сакате да има сугерирате и што не треба да има во ЕМИТЕР без воопшто да земете во предвид дека постојат читатели што го сакаат баш тоа што Вие не го сакате (погледнете ги писмата на читателите во претходните броеви и резултатите од двете анкети што ги објавивме во броевите 9/96 и 10/98). Редакцијата вложува големи напори за да ги задоволи интересите на сите читатели, но мора да признаете дека е невозможно сите да бидат до крај задоволени па дури и да направиме 20 посебни изданија (ЕМИТЕР - Аудио, ЕМИТЕР- хоби електроника, ЕМИТЕР- видео, ЕМИТЕР- комуникации.....). Иако повеќе пати сум потенцирал, чувствувам потреба уште еднаш да кажам дека интересот за одредена проблематика се менува со тек на времето, па многу е веројатно дека барем дел од она што денес го сметате за неинтересно и непотребно веќе утре да Ви стане интересно и потребно. Впрочем, сетете се колку од она што Ве интересирало пред неколку години денес сè уште Ве интересира, а колку нови работи и области во меѓу време влегле во полето на Вашиот интерес.
После овој опширен, но верувам неопходен вовед еве конкретен одговор на Вашите забелешки и предлози.
1. За рекламите: Иако се сложувате дека без рекламите не е можно списанието да излегува, сепак мислите дека ако рекламите се заменат со интересни проекти и апликации тиражот ќе порасне толку што ќе ја компензира загубата. Камо среќа да е така, но за жал Вашите размислувања се само претпоставки што не почиваат на конкретни информации и анализи. Во прилог на тоа можам да ги изнесам следните факти. Во првите 2 години ЕМИТЕР содржински беше повеќе ориентиран кон електроничарите конструктори (проекти, апликации, теорија) со скромна застапеност на теми кои ја третираат електрониката од кориснички аспект, а за кои се заинтересирани луѓето што од хоби или пак професионално работат со таа техника (аудио, видео, мерна опрема итн). Во тој период ЕМИТЕР имаше многу малку реклами но и многу мал тираж. Сепак успеваше да излегува благодарение на помошта од Соросовата фондација. Кога кон крајот на 1996 година таа помош престана за ЕМИТЕР имаше само две можности - или да згасне или да ја прошири концепцијата и така да се обиде да дојде до нови читатели и спонзори. Се одлучивме за втората опција и очигледно не згрешивме - ЕМИТЕР продолжи да излегува бидејќи со проширена концепција стекна повеќе спонзори и поширок круг на читатели (тиражот сега е скоро двојно поголем одколку во 1996 година). Меѓутоа проширувањето на концепцијата и зголемениот број на реклами не значеше и редуцирање на темите наменети за електроничарите конструктори бидејќи, благодарение на подобрената финансиска состојба, ЕМИТЕР од 40 страници порасна на 56. Така читателите не изгубија ништо што пред тоа го имале, а добија нови содржини за иста цена. Очигледно дека во отсуство на било каква помош од државата иднината на списанието треба да се бара во натамошно проширување на концепцијата и зголемувањето на неговиот обем и квалитет. Само така ќе можеме да дојдеме до тираж и спонзори кои ќе бидат гаранција за натамошен опстанок и развој на ЕМИТЕР.
2. За електронскиот тропкач: Навистина, несовесните читатели оваа конструкција можат да ја искористат за ирационално изживување меѓутоа верувам дека повеќето ќе ја искористат само за да се пошегуваат со своите домашни. Добра шега никому нема да му наштети, туку напротив ќе го натера да се насмее, а такво нешто во овие тешки времиња и тоа како ни недостасува. Впрочем цела една гранка од електрониката, не случајно наречена "забавна електроника", постои само заради забава и разонода на луѓето. Факт е дека еден ваков уред може да се злоупотреби, но ако така размислуваме тогаш и секоја друга електронска конструкција може да биде злоупотребена (алармната сирена и моќните засилувачи за вознемирување на домашните и соседите, тајмерот - за активирање на темпирани бомби, радио-предавателот - за пречење на други служби итн). Значи ли тоа дека не треба да објавуваме ништо (или скоро ништо) бидејќи секогаш може да се најде некој што тоа ќе го злоупотреби.
И Вашата констатација дека електронскиот тропкач нема едукативна вредност не држи бидејќи, правејќи го, секој почетник ќе научи нешто од електрониката што во иднина ќе му користи при градба на посложени и покорисни електронски конструкции. Впрочем, повеќето електроничари така ја започнале својата кариера - изработувајќи електронски конструкции од забавната електроника. Ако изработувањето на некоја електронска конструкција (па макар таа и да е бескорисна) нема едукативна функција тогаш колкава и каква е едукативната функција на разните детски пиштолчиња, колички, клик-клак штракалки, гејмчиња и други слични играчки што родителите во изобилство им ги купуваат и подаруваат на децата?
3. За грешката во бројачот на телефонски импулси: Сосема е исправна Вашата констатација дека интегрираните кола (IC2, IC3 и IC4) во шемата на бројачот на телефонски импулси од ЕМИТЕР 1/99 се погрешно означени и дека треба да бидат декадни бројачи. Конкретно тие интегрирани кола треба да бидат декадни бројачи од типот 7490, а не како што Вие сугерирате 4790 (претпоставувам поради лапсус при чукањето на писмото). Грешката во ЕМИТЕР настанала кога под сугестија на рецензентот за тој напис, техничкиот уредник наместо да направи замена на TTL интегрираните декодери и драјвери 7446 (IC5, IC6 и IC7) со посовремените и полесно достапните 7447 тоа го направил со интегрираните кола 7490 (IC2, IC3 и IC4). Сепак оваа грешка не би требало да ги збуни дури и помалку упатените електроничари бидејки во текстот на две места е спомнато дека тие интегрирани кола се декадни бројачи од типот 7490. Во секој случај го сметам за добро тоа што укажувате на настанатата грешка бидејќи така ни помагате во нашите настојувања во ЕМИТЕР да нема грешки, а грешките што веќе настанале секогаш да бидат "покриени" со објавена исправка. Баш поради нашето настојување во објавените написи да нема грешки секој напис поминува низ најмалку две контроли и корекции, а спомнатиот напис помина дури четири такви контроли и корекции. Сето тоа ни одзема многу време и енергија, но и покрај тоа притиснати со обврските и роковите не успеваме навреме да ги елиминираме сите грешки. Сепак можам да констатирам дека во таа вечна битка со грешките постигнуваме добри резултати бидејќи повеќето странски списанија што ги добиваме во редакцијата содржат процентуално повеќе грешки отколку ЕМИТЕР. Како и да е, задоволството од ова сознание не смее да не "успие" - ние и понатаму ќе вложуваме посебни напори во објавените написи да нема грешки, а во таа насока и понатаму очекуваме помош од читателите. Впрочем една од функциите на рубриката "Писма" е и таа - размена на сопствените искуства и сознанија со читателите и соработниците на ЕМИТЕР.
4. За темата "звучници": Има две големи причини зошто темата "звучници" е редовно застапена. Првата е интересот на читателите за што пишував претходно. Ако Вас не ве интересира таа тема не значи дека не е интересна и за другите читатели. Баш напротив - за неа постои голем интерес, а доказ за тоа се резултатите од двете анкети, писмата на читателите и одзивот за тестирање на домашно изработените звучници. Втората причина за "големата застапеност" на темата звучници е што за таа област имаме соработник кој има големи познавања и професионална мерна опрема. Камо среќа вака стручни и одговорни соработници да имаме и за другите области од електрониката.
5. За изборот на апликациите и конструкторските решенија во нив: Основните принципи до кои редакцијата се придржува е објавените проекти и апликации да бидат корисни, во духот на времето но и во согласност со условите на електронскиот пазар во Македонија. Поради тоа избегнуваме да објавуваме конструкции со некои застарени елементи кои веќе не се произведуваат, како и со некои најнови и скапи интегрирани кола. Како ќе бидат решени одредени конструктивни потреби и проблеми пред сè зависи од авторот. Астабилен мултивибратор може да биде направен со транзистори, со ИК NE555, со операциски засилувач, со логички порти итн, но кое решение ќе биде применето зависи од многу фактори како на пример: напонот за напојување, бараната точност, достапноста на потребните компоненти итн. Се сложувам дека мултивибратор со ИК NE555 е полесен за изработка, посигурен и поточен меѓутоа, ако сакаме мултивибраторот да работи на напон од 3V, тогаш решението со транзистори има предност. Одлуката дали мултивибраторот ќе биде со транзистори или со NE555 може да биде и од чисто практични и економски причини - можеби авторот во својот "домашен магацин" веќе имал соодветни транзистори и не сакал да губи време и пари за набавка на ИК NE555?
Апликацијата за телефонски преклопник изведен со тиристори ја добивме по објавувањето на проектот за телефонскиот преклопник со релеи во бројот 10/97. Баш објавувањето на тој проект, како што пишува самиот автор му дало поттик да го понуди своето решение. Меѓутоа двајцата рецезенти кои го прегледуваа тој напис имаа одредени забелешки на текстуалниот дел, но и сомнеж за сигурноста во работењето на прикажаниот преклопник. Затоа побаруваме од авторот да изврши корекции и дополнувања на текстот со препорака уредот да биде практично изработен за да можеме во редакцијата да извршиме негово тестирање. Авторот сè уште ни нема испратено нова верзија на спомнатиот напис па затоа тој и не бил објавен досега. Според најава од авторот тоа можеме да го очекуваме наскоро.
6. За купоните во списанието: Се сложувам дека би било подобро ако купоните и анкетните листови бидат отпечатени на посебен лист, особено ако тоа биде на полукартон во форма на поштенска картичка. За таков зафат сме размислувале и порано, меѓутоа тоа би не чинело поскапо (заради дополнителниот ангажман на печатницата и вложената хартија) што воопшто не е за занемарување ако се земат во предвид условите во кои егзистира списанието. Сметам дека е поважно, кога тоа ќе биде можно, дополнителни средства да се вложат во додавање нови листови со содржини во списанието, а не во посебна картичка за купоните. Од друга страна, свесен дека ваквите списанија имаат потрајна вредност купоните скоро секогаш ги ставаме на лист на кој од другата страна има само реклами. Така читателите што ќе ги исечат нема да изгубат ништо од содржината.
7. За лампашките проекти и ампликации: Општо познато е, и тоа не е спорно, дека транзисторските конструкции имаат повеќе предности над лампашките. Меѓутоа во некои особини лампите сè уште се ненадминати. Кога на ова ќе се додадат и желбите на одредена група читатели, ете доволно причини ЕМИТЕР, барем повремено, да објавува написи за лампите.
Опасноста од висок напон е присутна во многу конструкции, а не само кај лампашките уреди. Затоа секогаш кога прикажаната конструкција содржи висок напон во текстот стои предупредување за конструкторот да ги преземе сите заштитни мерки. Впрочем такво предупредување редовно стои и во информациите и упатствата за конструкторите што ги објавуваме во секој број, обично на стр. 9.
8. За јазичните грешки: ЕМИТЕР уште од почетокот има ангажирано лектор (дипломиран професор по македонски јазик) кој се грижи за правилна употреба на македонскиот јазик. Нашата лекторка заедно со членовите на редакцијата има уште една задача, а таа е изнајдување на соодветни македонски зборови за стручните термини од електрониката. Фактот дека до појавата на ЕМИТЕР скоро и да не постоеја изданија на македонски јазик од областа на електрониката ги прави овие задачи многу тешки. Дополнителна потешкотија внесува скоро редовно присутниот временски теснец во кој се наоѓаме при подготовка на написите како и различните стилови и наречја со кои се служат соработниците. Затоа се случува да се провлечат некои изрази и реченични конструкции кои не се во духот на македонскиот литературен јазик. Се разбира дека во иднина ќе се трудиме такви пропусти да има што помалку, но на тоа поле ќе треба и Вие да поработите бидејќи и Вашето писмо изобилува со јазични грешки.
За крај само уште неколку редови како резиме на претходно напишаното. Редакцијата и во иднина, како и досега, ќе работи на тоа да обезбеди квалитетни и интересни написи кои ќе ги задоволат интересите на различни групи читатели, како и на тоа во објавените написи да има што помалку грешки, било стручни било јазични. Меѓутоа колку во тоа ќе успееме не зависи само од нашата желба и вложениот труд, туку и од низа објективни потешкотии за кои многу пати сме пишувале. Имајте на ум дека ЕМИТЕР не го подготвува голема професионална екипа (како што е тоа секаде во светот) туку мала група ентузијасти чиј што главен мотив не е остварениот приход туку љубовта кон електрониката. Впрочем профитот е толку мал што во некои периоди преминува и во загуба, а од друга страна вложениот труд и време огромни, така што редовно се поставува прашањето за оправданоста од натамошно излегување на списанието. Моите желби и желбите на редакцијата се скоро идентични со Вашите желби и со желбите на повеќето читатели. Меѓутоа сите заедно мора да го прифатиме фактот дека дел од тие желби во овој момент не можат да бидат реализирани, барем не онака како што се замислени. Да се надеваме дека во иднина условите ќе бидат подобри и дека ќе успееме да реализираме поголем дел од Вашите и нашите желби и планови.
Слободан Таневски
Почитувана редакцијо,
Имам неколку прашања и предлог. Како предлог: поради големата заинтересираност на младите за радио техниката сакам да ви сугерирам во еден од вашите следни броеви да се најдат мини приемник и мини предавател со подобри карактеристики од до сега објавените. Сите мини приемници кои што можев да ги најдам работат или со напон повисок од 12V или работат со високоомски слушалки.
Кога веќе ги спомнавме високоомските слушалки, би сакал да знам нешто повеќе за нив (зошто се толку користени, како работат, како се поврзуваат и сл.) Друго, на пример, за овие слушалки би сакал да знам дали во овие оми е изразена импеданса или само отпорот на калемот во слушалката.
Дали постои начин преку PC да се вклучуваат и исклучуваат апарати со поголема моќност и како?
Поздрав од Кичево,
Илија Трајкоски
Ви се заблагодарувам на упатеното писмо и интересот што го пројавувате за содржините на ЕМИТЕР. Што се однесува до предлогот за приемници и предаватели би ве упатил на броевите 4/95 и 5/95, каде што беа објавени повеќе едноставни конструкции. Самата забелешката дека сите се за напон поголем од 12V не е сосема точна, но немојте да очајувате доколку не сте го нашле решението кое целосно ги задоволува вашите потреби. На страниците на нашево и ваше списание ќе излезат уште многу решенија за приемници и предаватели. Во подготовка е проект за токи-воки, како и за едноставен ФМ предавател со поголема моќност. Самите предаватели од друга страна не може да бидат со многу голема моќност и квалитет заради фактот дека зрачењето во етерот е строго законски регулирано. Во оваа смисла не се исплатува градењето на скап и софистициран уред само за да си докажете дека можете да го сторите тоа. Градбата на едноставни уреди може да е многу позабавна и верувајте ми дека резултатите не се толку лоши. Ова секако се однесува на решенијата со неколку делови, но морам да напоменам дека сите не беа такви.
Второто прашање, кое ни го упатувате, се однесува на високомските слушалки. Тоа е специјална изработка на добро познатите слушалки и се појавиле во времето кога најголем дел од приемниците биле изведени со лампи. Нивната употреба ја наметна големиот работен напон на лампите, како и потребата од поголема осетливост. Овие слушалки се карактеризираат со голем степен на искористување и предвидени се да се користат во кола кои имаат слаб сигнал на излезот. Таков е случајот кај детекторите. Тие се состојат од резонантно коло, диода и кондензатор. На излез на вакво коло се приклучуваат високоомски слушалки и може да се слуша радио програмата без активни елементи за засилување. Ова се кола кои немаат потреба од напојување. Денешните радио приемници во најголем дел се изработени со интегрирани кола. Тие поседуваат засилувачи на високофреквентниот сигнал и засилувачи на нискофреквентниот сигнал. Се користат софистицирани демодулатори и верувајте ми дека денес потребата од осетливи слушалки не е пресудна во приемот на слаби сигнали.
Управувањето на потрошувачи со големи моќности преку персонален компјутер е обработено во написот за 8 каналниот PC управувач објавен во Е1-2/96, и во оваа прилика ќе ве упатам на тој напис. За некои други решенија ќе стане збор во еден од следните броеви на ЕМИТЕР.
Коста Карпузовски
Почитувана редакцијо,
Јас сум ваш редовен читател од број 2/98 и можам да кажам дека списанието е доста добро. Можеби ќе биде уште подобро да има барем уште неколку проекти во списанието. Електрониката ми е повеќе од хоби. Имам изработено повеќе засилувачи и неколку други проекти од вашето списание, како на пример автоалармот од 5/98, дигиталниот термометар од 2/98, активната UHF антена од 3/98 и др.
Имам едно прашање за 500W-ниот засилувач од 3/98, поточно за неговата напојувачка секција. Како да се напојуваат два засилувачи со едно трафо, дали трансформаторот треба да има два двојни излези и како да го изведам тоа без да ги нарушам техничките карактеристики. Се работи за стерео верзија, т.е. за два засилувачи.
Однапред ви благодарам,
Ѓорѓи Ангеловски од Струмица
Благодариме за пофалните зборови. Многу ме радува фактот дека сте нашле поголем број проекти во ЕМИТЕР, кои го привлекле вашето внимание, а особено тоа што сте ги изработиле. Од името на сите автори сакам да кажам дека е најголема сатисфакција, за оној кој пишува, кога ќе прочита дека неговото решение е прифатено од поголем број читатели и истите го сметаат за добро. Се разбира најголема потврда за ова е фактот дека го изработиле.
Што се однесува до 500W засилувач од ЕМИТЕР 3/98, или делот за напојување, би го кажал следново.
Наједноставно решение, во основа не премногу лошо, а во секој случај најефтино е двата засилувачи да ги врзете паралелно на секцијата за напојување. Во ова решение диодите во исправувачот треба да бидат за двојно поголема струја, а се разбира и трансформаторот да биде изработен со двојно поголема моќност т.е. секундарната намотка да може да обезбеди двојно поголема струја.
Најдобро, но и најскапо решение е со две потполно одвоени секции за напојување, два трансформатора, два моста за исправување и две капацитивни секции за филтрирање. Ова решение би им го препорачал само на езотериците, бидејќи звукот е чист до најмалите детали и во нискофреквентниот опсег.
Најекономично решение кое воедно дава и голем квалитет на репродуцираниот звук се добива доколку се дуплира капацитивната секција за филтрирање и се врзе на секој од засилувачите посебно а потоа двете да се поврзат во една точка со исправувачкиот мост, кој треба да е предвиден за двојно поголема струја. Ова важи и за секундарната намотка на трансформаторот. Внимавајте, не се работи за двојно зголемување на капацитетот на кондензаторите, туку за две сосема одвоени секции за филтрирање. Последново е мошне важно бидејќи постои голема разлика во репродуцираниот звук на излез од засилувачите.
Коста Карпузовски
Пишувајте ни, прашувајте, коментирајте, предлагајте...
Ако имате некоја критика, пофалба или предлог за списанието, ако имате прашање или коментар во врска со некој напис објавен во ЕМИТЕР, ако имате прашање од која било област од науката и техниката или, ако имате проблеми со изработка и поправката на вашите уреди и системи – слободно обратете ни се.
Потрудете се вашите писма да бидат кратки и прецизни, но внимавајте да ги содржат сите неопходни информации во врска со темата. Ќе се потрудиме нашиот одговор да го добиете што побрзо (преку e-mail), а најинтересните писма, заедно со нашиот одговор ќе бидат објавени во списанието и на нашиот Веб портал (https://emiter.com.mk/pisma). Во секој број едно писмо ќе биде прогласено за “Писмо на бројот“ и неговиот автор ќе биде награден со полугодишна претплата на ЕМИТЕР.
Напоменуваме дека сите писма што ќе пристигнат на адреса на редакцијата сметаме дека се испратени со цел да бидат објавени. Редакцијата го задржува правото да ги обработи писмата што ќе бидат објавени, во насока на лектура, појаснување и кратење. На крајот, мора да напоменеме дека, и покрај нашата желба, сепак, не сме во можност да одговориме на сите писма и прашања.