Здраво ЕМИТЕР,
Имам засилувач од 100 W. Ако потенциометарот е завртен во крајна десна положба, со колкава моќност треба да биде звучникот за да се добие чист и неизобличен звук?
Александар Јованов,
преку e-mail
Под претпоставка дека таа ваша крајна десна положба за вас значи "полна" моќност, односно 100W, звучникот треба да биде димензиониран трајно да ги издржи тие 100W. Друга работа е дали првите и вторите 100 W се мерени со ист аршин! (поопширно во Емитер 12/05 – стр. 43 и Емитер 1/07 – стр. 38).
Што е за вас чист и неизобличен звук останува енигма! За мене таква категорија во реалниот свет не постои! Да направиме аналогија со едно магаре. Магарето има носивост од 100 kg. Ако истото го оптовариме со номиналните 100 kg, неговите нозе може да почнат да "се тресат" и истото нема да може да ја постигне својата номинална "магарешка" брзина од 11 km/час. Дотолку повеќе, по некое време истото може да "папса", а не дај боже и да "липса". Друга би била ситуацијата ако истото магаре го оптовариме со само 10 kg. Тоа, вака "лесно оптоварено", просто би "летало" по патот, неговите нозе нема да "се тресат" и многу малку би отстапувал од предвидениот итинерар. Со други зборови, колку сме подалеку од максималните перформанси на еден систем, тој толку помалку ќе изобличува.
Ако вие се стремите да постигнете "чист и неизобличен звук", пробајте истиот да го користите што е можно подалеку од неговите максимални можности. Ако вашиот систем од 100 W нагоден да работи на само неколку вати, не е доволно гласен за вашите уши, пробајте да набавите некој систем од неколку киловати, па слушајте го истиот на 100 W! Пазете притоа да не го оштетите слухот! Не заборавајте дека и вашето уво може да "се тресе" и да "папса" под дејство на голем товар!
Емилијан Иљоски
Никогаш, ама баш никогаш, па дури ни тогаш, не вртете го потенциометарот во крајна десна положба!!! Ако го завртете потенциометарот во крајна десна положба, ќе добиете максимално изобличен звук и прегорен високотонец (и среднотонец), независно од моќноста на звучникот! Всушност, многу е веројатно дека истото ќе се случи и кога потенциометарот се наоѓа "на средина", во позиција "12 часот". Повторувам: не е проблемот во моќноста на звучникот (може да биде и од 1000 W !), туку во позицијата на потенциометарот!
Постојат два начина да ја најдете позицијата на потенциометарот со која се добива максимално гласен, но чист и неизобличен звук.
Првиот начин е без користење на мерни уреди (и е помалку прецизен): завртете го потенциометарот на засилувачот во скоро крајна лева положба (на минимум) и вклучете го CD-плеерот. Најдете го најгласното место на CD-то и полека засилувајте ја јачината на звукот (вртете го потенциометарот на десно), сè додека не чуете дека звукот почнува да изобличува. Ова изобличување најлесно може да се открие по промената на квалитетот на средните и високите тонови (стануваат непријатни и крескави). Брзо означете ја оваа позиција на потенциометарот и веднаш потоа завртете го на лево. Целата оваа постапка повторете ја со неколку CD-а (колку повеќе, толку подобро) на најгласното место, и означете ја најмалата ("најлевата") позиција на потенциометарот. Е, оваа позиција треба да биде онаа максималната ("најдесна"), односно тоа е позицијата на потенциометарот кога засилувачот на својот излез испорачува чисти, неизобличени 100 W. На вака "наштиман" засилувач треба да се приклучи звучник со моќност од најмалку 100 W. Никогаш не го поставувајте потенциометарот "подесно" од оваа позиција, бидејќи нема да ве спаси ниту звучник од 1000 W - звукот ќе биде изобличен и нечист, а може да прегори високотонецот (и среднотонецот)! Ако оваа максимална јачина на звукот не ви е доволна, купете си други, високоефикасни звучници за професионално озвучување, со осетливост ("ефикасност") повисока од 95 dB/1m/2,83 V.
Идентична е постапката во случај кога изворот на звук е радиоприемник (тјунер), касетофон или нешто друго. Овие уреди даваат понизок излезен сигнал отколку CD-плеерот, па затоа максималната позиција на потенциометарот ќе биде малку подесно.
Вториот начин е со мерење и ќе ви треба дигитален волтметар и тест-CD. На излезот од засилувачот приклучете пегла, решо, или некој друг отпорник со моќност од најмалку 200 W и отпорност од најмалку 20 Ω. Завртете го потенциометарот на засилувачот во скоро крајна лева положба (на минимум) и вклучете го CD-плеерот. Пуштете го тест-CD-то на оној дел каде е снимен синусен тон (најмногу до 1000 Hz) со ниво од 0 dB, полека засилувајте ја јачината на звукот (вртете го потенциометарот на десно), сè додека не измерите напон на излезот од засилувачот еднаков на 28 V (ако е деклариран како 100 W на 8 Ω), односно 20 V ако е деклариран како 100 W на 4 Ω. Означете ја оваа позиција на потенциометарот. Оваа позиција треба да биде онаа максималната ("најдесна"), односно тоа е позицијата на потенциометарот кога засилувачот на својот излез испорачува чисти, неизобличени 100 W. Всушност, најточни мерења би биле кога мерниот отпорник би бил со иста минимална импеданса како и звучникот, но тоа би бил голем стрес за засилувачот и вакво мерење не препорачувам на почетници.
Идентична е постапката во случај кога изворот на звук е касетофон. На CD-плеерот пуштете го тест-CD-то на оној дел каде е снимен синусен тон (1000 Hz) со ниво од 0 dB и тонот снимете го на касетофонот со ниво од +3 dB. Потоа касетата пуштете ја на касетофонот и полека засилувајте ја јачината на звукот (вртете го потенциометарот на десно), сè додека не измерете напон на излезот од засилувачот еднаков на 28 V(ако е деклариран како 100 Ω на 8 Ω), односно 20 V ако е деклариран како 100 W на 4 Ω. Означете ја оваа позиција на потенциометарот.
За тјунери не може да се изведе ваква постапка со мерење (барем не вака едноставно).
Владимир Филевски
Почитувани
Во нашето списание ЕМИТЕР, кое се уште со нетрпение го очекуваме и читаме како во времето од пред интернет ерата кога беше единствен буквар за електроника на повеќето хоби електроничари, би ве замолил да посветите повеќе внимание на запоставените теми од приземна електроника, на пример, автоелектрониката – мототроника. На пример, за почеток да се објави конструкција на еден обичен издржлив и квалитетен електронски регулатор на напон – реглер за алтернатор.
Досега имавме можност на страниците од Емитер да видиме конструкции на лампашки засилувачи, но сè уште не е објавена барем една конструкција на singl-ended лампашки засилувач (со EL84 или EL34), а исто така и некоја конструкција на високоефикасни звучници компатибилни со singl -ended засилувачи кои вообичаено се со мала снага.
Полезно ќе биде да продолжите со серијалите за одржување како што беше тој за одржување на автомобилите. На пример, добро би дошле серијали за одржување на машини за перење, разгласни уреди, за клима уреди, коректори на напон на градска мрежа итн... Да не заборавиме дека електорниката поевтинува, но услугите од која било област ги задржуваат цените. Се разбира целта на ЕМИТЕР не е да биде курс по сервисна електроника, но, сепак, покрај теоријата малку практика нема да штети. Веќе долго време очекуваме вашите соработници, кои досега имаа убави написи низ изминатите години, да објават една книга како целина за звучните кутии.
Целта на ова мое јавување е да се добие разноликост на содржината на списанието со цел да се задржи интересот не само на оние кои се ориентирани кон езотерична електроника туку и обичните електроничари кои имаат практичен, утилитаристички пристап кон електрониката, со цел да не ни се случи згаснување на овој наш првенец од електрониката кој со радост го читаме.
Аријан Асани
Ви се заблагодаруваме на предлозите кои ни ги упативте со цел ЕМИТЕР да биде уште подобар. Но, истовремено мораме да потенцираме дека ЕМИТЕР според својата концепција, колку што е теоретско-информативно списаните исто толку (ако не и повеќе) е практично списание. Потврда за ова се големиот обем на написи со практична природа, како градба на разни електронски склопови, разни "школи" кои ги негуваме, како Школа за електроника и серијалите (и книгите и брошурите) за поправка на телевизори, аудиотехника, автомобили и слично. Впрочем, и уредите и направите кои се објавуваат како проекти за самоградба во ЕМИТЕР (езотерична електроника + утилатеристичка "обична" електроника + механика и др.), покрај градбата на склопот секогаш, сакале тоа ние или не, задолжително ја имаат и вклучуваат во себе и компонентата на нивната поправка или отстранување на некој нејзин дефект или неправилност т.е. сервисерскиот дел на проблемот. Исто така и рубриката ПИСМА изобилува со решенија за вакви проблеми, како за прикажаните проекти така и за разни домашни апарати.
Во секој случај, вашите предлози ќе бидат разгледани од нашите соработници и се надеваме дека, барем дел од нив, ќе бидат реализирани. На пример, наша одамнешна желба е да направиме проект за push-pull засилувач со EL84, но голем проблем се цените на излезните трансформатори и тоа што ги нема во македонските продавници. Во случајот на single-ended засилувач со EL34 тој проблем е уште понагласен. Стапивме во контакт со некои фирми од соседството кои произведуваат вакви трансформатори, па ќе видиме дали ќе можеме да добиеме поволна цена. Исто така, книгата за звучници одамна е во план, но секојдневните обврски засега не го дозволуваат тоа.
Слично, за голем дел од вашите предлози проблем е да се најдат автори кои би имале знаења, време и ентузијазам да подготват и објават некој таков практичен проект или серијал за сервисирање (на машини за перење, клима уреди и други домашни апарати). Соработниците во ЕМИТЕР се малку на број и не можат да ги покријат сите области, а на нашиот отворен повик за соработка ретко кој се јавува. Во Македонија има илјадници инженери, техничари и напредни хобисти па кога секој од нив би подготвил за ЕМИТЕР само по еден напис или еден проект од својата област, тогаш би имале неисцрпнен извор на теми и проекти за објавување, на општа радост на сите читатели.
Томе Скендеровски и
Владимир Филевски
Здраво.
Имам слушнато дека транзисторот 2N3055 може да се употреби како соларна ќелија дури и ако е прегорен. Барав нешто на интернет, но има многу малку информации. Бидејќи поседувам неколку неисправни примероци од овој транзистор, би ве замолил ако сте во можност да објавите напис за тоа како да се поврзат овие транзистори за да работат како соларен панел и колку енергија би се добила од само еден единствен транзистор. Сакам да направам еден таков соларен спој со овие транзистори, чисто како хоби.
Однапред Ви благодарам.
Зоран Георгиевски од Кочани
Точно е тоа дека транзисторот 2N3055 може да ги претвори фотоните во електрони, односно соларната енергија да ја претвори во електрична. И не само биполарните транзистори можат да го сторат тоа, туку сите полуспроводници врз база на силицуим го имаат тоа својство. Така и најобична силициумска диода, како и секој PN спој може да послужи како соларна ќелија. Затоа и неисправен, еден биполарен транзистор може да се користи за оваа намена, но само во случај ако неговиот спој база-емитер е исправен.
Обично при прегорување на биполарните транзистори, имаме куса врска меѓу колекторот и емитерот, додека споевите база-емитер и база-колектор често остануваат исправни, па затоа спојот база-емитер може да се користи како соларна ќелија. За оваа намена спојот база-колектор е во многу случаи неупотреблив поради тоа што кај повеќето биполарни транзистори колекторот е залепен за подлогата и до него не може да допре светлина! Се разбира, за да може да биде користен како фотонапонски елемент, до PN спојот на силициунскиот транзистор или диода треба да допира светлина и затоа куќиштето на транзисторот мора да се отвори!
Некој пресметал дека за секој ват инсталирана моќност со силициумски полуспроводници во планарна технологија, технологија со која се произведуваат сегашните полуспроводници, треба да инвестираме околу 200 евра! Имено, еден 2N3055, на пример, не може да даде многу повеќе од неколку миливати дури и при многу јаки интензитети на светлина така што со неколку од нив евентуално би можеле едвај да стартувате некој малкумоќен дигитрон со LCD дисплеј (оние со LED дисплеи ни приближно не би можеле да ги стартувате). Односно, за да се произведе моќност од еден цел ват ќе ви требаат неколку стотини транзистори!
Значи, ефикасноста на овие полуспроводници е многу мала и е од редот на неколку проценти. Ефикасноста на транзисторите на моќност е помала отколку кај оние со мала моќност – па ако сакате нешто поефикасен систем треба да употребите BC109 наместо 2N3055.
Од гореискажаното произлегува дека производството на електрична енергија користејќи ги фотонапонските својства на 2N3055 е потполно неисплатлива работа! Друга работа е да се конструира некој соларен панел со неколку десетици транзистори како нагледно средство во образованието за да се објасни принципот на работа на ваквата конфигурација. Тогаш и само тогаш ваквата реализација има своја оправданост бидејќи знаењето би требало да биде бесценето!
Емилијан Иљоски
Почитувана редакцијо,
Упатувам поздрав до сите вас, особено до господинот Петар Лагудин и поракава е всушност упатена до него. Имено, се обидувам да го направам Теслиниот трансформатор според проектите од ЕМИТЕР 3/06 и 4/06, но со мала измена - би сакал димензиите на секундарот да ми бидат 30mm напречен пресек и некаде околу 150-180 mm висина. Тоа што ме интересира е како да ги променам елементите во колото за да може да функционира TT со вакви димензии. Исто така, би сакал да додадам торус на врвот каде што е антената (знам дека тој би имал улога како кондензатор Cs), па ако може да ме упатите малку и во таа област.
Однапред благодарам,
Кристијан Ковилевски
Пречникот на цевката за секундарната намотка може да изнесува 30mm, но, што се однесува до височината на цевката, таа не може да биде само 180mm, бидејќи бројот на навивките на секундарот изнесува 1860 навивки намотани една до друга со бакарна "лак" жица со пречник 0,2mm исклучиво во еден слој, а никако во два слоја (еден преку друг). Според тоа, цевката за секундарната намотка не може да биде покуса од околу 400mm. Теоретски гледано, со смалување на пречникот на секундарната намотка, нејзиниот индуктивитет би требало да се промени, а со тоа ќе се помести и резонантната фреквенција на секундарната намотка. Меѓутоа, тоа може да се компензира со корекција на индуктивитетот и на примарната намотка за да се дотера на иста резонантна фреквенција со секундарот. Тоа се постигнува експериментално, така што на примарната намотка се намотуваат 1-2 навивки повеќе и едниот приклучок се "шета" по долните 1-2 навивки од примарот и се фиксира на местото во кое се препознава максималниот ефект на Теслиниот трансформатор (најдолги молњи), а вишокот од навивки се отстранува.
Што се однесува до поставување на торус каде што е антената, тој не би требало да игра некоја значајна улога во промена на резонантната фреквенција на секундарот, но, поатрактивен ефект (лепеза од "молњи") ќе постигнете со антена на чиј врв е додадено мало кругче (види слики во ЕМИТЕР 4/06: "Електронски Теслин трансформатор").
Многу успех во градбата на Теслиниот трансформатор!
Петар Лагудин
Поздрав до почитуваната редакција на Емитер!
Неодамна на некој од аудиофорумите прочитав една критика за проектот "500 W засилувач за сабвуфер" (објавен во Емитер 9/11) дека се работи за повреда на авторски права, односно дека авторот на написот искористил шема од одредена личност. Таму се спомнува и ЕМИТЕР, а јас списанието го ценам и следам од самиот почеток па затоа сметав дека треба да бидете запознаени со ова и да видам каков е вашиот став по тоа прашање, односно дали и колку редакцијата води сметка околу повредата на авторските права.
Срдечен поздрав од вашиот верен читател,
Душан Ранковиќ
Ви благодариме на укажувањето! Ние многу сериозно пристапивме кон испитување на информациите од Вашето писмо за можните повреди на авторските права – ги прочитавме сите постови за овој случај и ги анализиравме двете шеми и печатени плочки. На крај, можеме да го заклучиме следново: авторот на написот "500 W засилувач за сабвуфер" Славко Стојковски не повредил никакви авторски права, но сепак сметаме дека требал да наведе дека за својот проект добил инспирација од шемата и плочката објавени на интернет форум од страна на Миле Славковиќ од српската фирма Apex audio.
Да потсетиме, во ЕМИТЕР во текстот за овој проект стои:
"Во потрагата наидов на голем број на шеми за ваков тип на засилувачи, но од сите тие јас, како најприфатлива и најоптимална за овој проект, избрав една основна шема за излезен засилувач со квазикомплементарен излез. Во неа направивме неколку мали модификации и конечната шема е прикажана на слика 6."
Тука јасно се гледа дека избраната шема е модифицирана, што лесно може да се докаже со споредба на шемата и плочката од фирмата Apex и шемата и плочката објавени во ЕМИТЕР - излезниот степен се разликува, а исто така и плочката. Конкретно, во шемата на Apex на еден од излезните транзистори отпорникот од 0,33 оми е поставен во колекторот, додека во шемата на Стојковски отпорникот е поставен онака како што е вообичаено – во емитерот на T9. Понатаму, извршена е промена на поларизацијата на претходниот транзистор преку поинакво поврзување и вметнување отпорник. Исто така, плочката од Apex има круцијална грешка заради која диодите кај осигурувачите немаат ама баш никава функција во заштитата од евентуално погрешно приклучен напон! Уште повеќе, во случај на инверзно приклучено напојување, плочката од Apex може да предизвика оштетување на трансформаторот од напојувањето! Во плочката на Стојковски оваа грешка е исправена, а има и повеќе други измени во дизајнот на ППК.
Во овој контекст сакаме да потсетиме и дека многу аспекти од градбата на аудио засилувачите се откриени и разработени многу одамна, па така тешко дека некој може да полага авторски права на една основна шема на засилувач, како оваа објавена во ЕМИТЕР (или како онаа на Apex) – тоа е школски пример на стандарден засилувач со диференцијален влез и квазикомплементарен излез. Диференцијалниот засилувач прв го пронашол B. Matthews во1934 година, а Alan Blumlein го патентирал во 1936 година. Квазикомплементарниот засилувач прв пат е измислен и патентиран од страна на Hung Chang Lin (инженер од RCA) во далечната 1955 година – пред точно 56 години! Патентните права истекуваат за максимум 20 години, а после тој рок секој може слободно да го користи (изработува и продава) истиот тој пронајдок, така што јасно е дека денес никој нема патентно право на овој тип засилувачи. Од друга страна, авторските права можат да траат многу подолго (20 до 70 години по смртта на авторот) и се многу пошироки во опфатот, но имаат многу послаба длабочина на заштита во однос на патентот. Токму затоа, иноваторите во техниката (тука е и електрониката) заштитата на своите дела ја реализираат речиси исклучиво преку патентни пријави, а не преку авторски права. Авторските права се користат претежно за заштита на пишани дела (написи, книги и сл.) и уметнички дела (музика, филм, сликарство...).
Да резимираме: сметаме дека во овој случај нема копирање на туѓ труд и нема повреда на нечии евентални авторски права.
Ова е прилика уште еднаш да нагласиме дека нашата политика е во ЕМИТЕР да се објавуваат само авторски написи, а не целосни копии и преводи од странски списанија и интернет (како што прават некои други списанија). Токму затоа, нашите препораки до соработниците-електроничари се:
"Проектите за самоградба на електронски склопови и уреди треба да бидат ваше дело. Ова не значи дека вашата конструкција мора да биде патентиран пронајдок, туку дека не смее да биде копија на туѓа конструкција и напис. Во својата конструкција може да ги користите сите постоечки знаења и информации, вклучително и сите основни шеми од соодветната област и сите податоци и апликации од каталозите на производителите на електронски компоненти. Како основа за својот проект може да користите и веќе познати (објавени) шеми, но задолжително дајте им свој авторски печат – извршете некои промени во шемата (унапредете ја или поедноставете ја) со цел да ја прилагодите на своите потреби или на условите на нашиот пазар, дизајнирајте нова печатена плочка за таа шема, изработете го и тестирајте го целиот проект, а потоа соодветно текстуално опишете го на стручен, но и популарен начин. На овој начин вашиот проект (електронската конструкција и написот за неа) ќе биде ваше авторско дело, а не плагијат."
И покрај тоа што не сме во можност постојано да правиме "истрага" дали случајно некој од нашите соработници не ја почитувал оваа наша политика, сепак сме сигурни дека бројот на таквите злоупотреби е минимален.
Се надеваме дека со овој малку поопширен одговор многу работи од оваа сфера станаа појасни. Ви се заблагодаруваме уште еднаш што со своето писмо нè потикнавте повторно да го објасниме овој сегмент од нашата уредувачка политика и практика и со тоа да ги потсетиме соработниците и читателите на овие наши основни начела, кои впрочем се применуваат во сите сериозни списанија.
Владимир Филевски
и Слободан Таневски
Здраво !
Имам засилувач 2x16W/4 ома и звучници 2x60W/4 ома со осетливост 89dB/1W/1m. Ме интересира дали може засилувачот да прегори од тоа што е приклучен на овие звучници.
Благодарам,
Петар преку е-пошта.
Се работи за давање спецификации по два различни аршина и затоа аматерите се наоѓаат збунети пред овие бројки. Имено, генераторите на моќност, во овој случај засилувачите, се специфицираат со максималната моќност која можат да ја предадат под одредени услови (2x16W при оптоварување од 4 ома); додека пасивните елементи кои трпат работа, во овој случај звучниците, се специфицираат со максималната моќност која можат да ја издржат (тука 2x60W).
Од вака поставени работите станува јасно дека, без разлика со колкава моќност се специфицирани звучниците, доколку таа моќност е поголема од онаа на засилувачот, тие нема да можат да го прегорат засилувачот сè додека се исправни и не "бараат" од засилувачот да им "испорача" поголема моќност отколку што тој е способен да предаде.
Едно најчесто сценарио на прегорување кај аудиоуредите воопшто не е врзано со овие бројки. Всушност, колку и да е моќен нашиот аудиозасилувач, тој може да отиде во "клипинг" и да предаде големо количество повисоки хармоници кои лесно можат да го прегорат високотонскиот звучник колку и да е тој издржлив (моќен). Тогаш тој, поради природата на работите, оди во куса врска и со тоа го преоптоварува засилувачот кој под вакви услови лесно може да прегори.
Затоа, велиме дека треба да имаме "слух" за да ни траат аудиоуредите: веднаш ако забележиме и најмало изобличување над вообичаеното, да ја намалиме гласноста на уредот. Со тоа недвосмислено ги штитиме и засилувачот и звучниците од "неочекувани" прегорувања!
Емилијан Иљоски
Здраво, ЕМИТЕР
Веќе подолго време сакам да изработам некој засилувач, па решив да го изградам 100W Hi-Fi засилувач од ЕМИТЕР 7-8/2008. Сакам да поставам неколку прашања во врска со тој проект.
1. Која верзија би била подобра да ја изработам, дали таа за 100W или 200W бидејќи имам читано баш во вашето списание дека разликата не била голема (3dB).
2.Ако ја намалам отпорноста на отпорниците R22 и R23 на 180 ома, дали на излезот ќе може да приклучам звучници со импенданса од 4 ома (бидејќи со оваа отпорност треба да се приклучат звучници со импенданса од 8 ома)?
Поздрав
Мартин Гелев,
ваш редовен читател
1. Разликата во максималната јачина на звукот меѓу 100 W и 200 W засилувач навистина не е некоја спектакуларна и изнесува точно 3 dB. Увото за "двојно погласни" ги смета звуците кои се за 6 до 10 dB посилни, а тоа се добива со 4 до 10 пати поголема моќност. Во конкретниот случај "двојно поголема гласност" од 100 W засилувач ќе добиете со засилувач со моќност помеѓу 400 W и 1000 W. Со 200 W засилувач ќе добиете само 3 dB погласен максимален звучен потисок. Дали овие 3 dB ќе Ви изгледаат доволни за да го оправдаат големото покачување на цената на компонентите (особено секцијата на напојувањето) останува само на Ваша субјективна проценка. За мене 100 W се доволни за домашна употреба и нема потреба од посилен засилувач. Но, ако овој засилувач сакате да го користите за (полу)професионално озвучување, тогаш најверојатно засилувачот од 200 W е подобро решение.
2. Ако отпорниците R22 и R23 ги ставите со вредност од 180 оми ќе можете да приклучувате звучници само со импеданса од 8 оми, ако приклучите 4-омски звучници заштитата ќе реагира порано со што ќе спречи достигнување на поголема моќност и преоптоварување на излезните елементи.
Владимир Филевски
Имам уште едно прашање за овој засилувач. Во списанието пишува дека за 8-омски звучници треба напојување 2x30V, а за 4-омски треба 2x24V, но дали ќе се оштети засилувачот ако го напојувам со симетричен напон од 2x30V, а приклучам звучници од 4 ома. Одговорот на второто прашање го разбрав дека ако ставам отпорници од 180 ома и приклучам 4-омски звучници дека засилувачот ќе биде малку послаб. За крај сакам да слушнам ваше мислење дали да го изработам овој засилувач (100W верзија) или пак 150W мосфет засилувач од ЕМИТЕР 7-8/07.
Однапред благодарам.
Ваш верен читател
Мартин Гелев
Напонот на напојувањето за овој засилувач е различен за 4 или 8-омски потрошувач со цел да се извлече максималната моќност од засилувачот за одредениот потрошувач. Ако сакате да имате универзален засилувач на кој во секое време, по потреба, ќе можете да приклучите звучник од 4 или 8 оми, тогаш морате да го изберете напојувањето од 2x24 V. Во овој случај засилувачот ќе ја дава својата максимална моќност само на звучник од 4 оми, а ако приклучите звучник од 8 оми засилувачот ќе испорача малку помала моќност.
Ако користите напојување од 2x30 V, тогаш не треба да приклучувате звучник од 4 оми затоа што засилувачот ќе го терате да испорачува моќност поголема од онаа за која е проектиран, па реално може да се очекува негово прегревање и фатален исход. Се разбира, ова важи само во случај кога сакате да испорачате максимална моќност. Ако сакате да послушате тивка музика на 4-омски звучници (со напојување од 2x30 V), ништо лошо нема да се случи. Сепак, за секоја сигурност, користете само напојување од 2x24 V и помирете се со реалноста дека засилувачот на 8 оми нема да може да испорача 100 W, туку малку помалку.
Секој засилувач има свои предности и недостатоци, па токму затоа нудиме различни проекти, со најразновидни засилувачи. Вам ви останува за кој ќе се одлучите.
Владимир Филевски
Здраво,
Јас сум еден од редовните читатели на вашето прекрасно списание. Сакам да ве прашам нешто за еден проект од Емитер, "Коло за мек старт на колекторски мотори", објавен во броевите 10/08 и 11/08. Јас го изработив проектот но брусилката, нејќеше да стартува, па затоа за потенциометарот P11 наместо 22k ставив 47k. Сега за некоја вредност поголема од 22k моторот стартува одлично и има добар старт, но не ја постигнува максималната вредност на вртежите. Го измерив напонот на приклучоците на брусилката и тој изнесува 183V.
Што да правам за да го добијам максималниот напон и максималните вртежи? Дали ке треба да го сменам и потенциометарот P12 кој е со вредност 5k и да ставам некоја поголема вредност или ќе треба да извршам некоја друга промена? Брусилката со која пробував беше со моќност од 750W, а наместо означениот тријак (кој го немаше во продавниците) имам ставено замена BTA-08 600b. Да не е проблемот во ова, односно дали да ставам некој друг тип тријак?.
Ќе ви бидам многу благодарен ако може да ми дадете некој совет.
Поздрав,
Драганчо Стоиловски
Со промена на тријакот нема да се постигне ништо. Со промена на вредноста на потенциометарот P11 се зголемила вредноста на временската константа која ја определува овој потециометар и кондензаторот C3 (22µF). Но, од друга страна сега е "расипан" DC напонот на инвертирачкиот влез од компараторот K2. Затоа вратете го оригиналниот потенциометар (22K), а зголемете го C3 на следната стандардна вредност (33µF), па повторно нагодете го склопот. Мислам дека тоа ќе го реши проблемот.
Кирил Крстевски
Колкава е максималната должина и колкав е пресекот на спроводниците за сензорите во диференцијалниот термостат од Емитер 1/11 за да се задржи точноста на мерењето?
Димитар Георгиевски
Отпорноста на двожилен бакарен кабел со должина L и напречен пресек на спроводниците s се пресметува од изразот
R = 2ρ • (l/s),
каде што ρ е специфичната отпорност на бакарот (ρ = 0,018 Ωmm2/m), l е должината на спроводниците и s е површината на нивниот напречен пресек.
За да има отпорност од 1Ω, должината на кабелот треба да изнесува речиси 14 метри кога напречниот пресек на спроводниците изнесува 0,5mm2, односно повеќе од 27 метри кога напречниот пресек на спроводниците изнесува 1mm2. Ако се има предвид дека отпорноста на најголемиот број PTC и NTC отпорници на температура од 25°C е од редот на килооми, јасно е дека должината и напречниот пресек на спроводниците има минорно влијание врз точноста на мерењето. Од друга страна, сите температурно зависни отпорници се чувствителни на промена на струјата што тече низ нив. На ова треба да обрнете многу повеќе внимание, отколку на должината на спроводниците. Се разбира, ако должината на спроводниците е екстремно голема, нивната отпорност ќе влијае врз точноста на мерењето. Во тој случај е неопходна компензација која се реализира со три или четирижилна врска помеѓу температурниот сензор и електронскиот склоп.
Георги Ефтимов
Почитувани,
Би сакал да се информирам дали постои шема според која би можел да го унапредам мојот CD плеер Marantz CD-46. На некои српски сајтови нешто има, но мене ми треба точна и прецизна шема со деловите кои треба да ги вградам.
Ви благодарам,
Благоја Буба
На интернет има многу шеми за "унапредување" на CD плеери, но најголемиот дел од нив не се верфицирани од мерења, туку се потпираат исклучиво врз субјективни оценки преку слушање. Тоа би било во ред доколку субјективната оценка се добива преку слеп слушен тест (или барем директен споредбен тест), но такво нешто досега не сум видел на интернет. Со други зборови, тоа "унапредување" не е сигурно потврдено, а трошоците на "унапредувањето" се големи. Во најголемиот број случаи тие унапредувања се изведуваат со замена на некои критични делови или цели блокови од CD плеерот со номинално поквалитетни делови или поквалитетни конструкции на блоковите, па логично би било да се очекува подобрување, но сепак досега не сум видел цврст доказ со слеп слушен тест. Како и да е, дури и да има подобрување, сепак не очекувајте чуда – во прашање се нијанси.
ЕМИТЕР не располага со детални информации и шеми за модификација на Marantz CD-46. Обидете се да ги најдете на интернет.
Владимир Филевски
Почитувани,
Ова е тоа што го најдов на интернет (направено и проверено):
"Поседувам Marantz CD 46. Фабричкиот звук би го оценил како шуплив, малку напорен, со матен бас и малку понагласен средно-високотонски спектар. Ги направив следниве зафати: Во напојувањето ставив кондензатори Nichicon од 4700 μF и Elna од 2200 μF. Наместо оригиналниот струен кабел, исплетов жици 2x2,5mm2 и ги преслеков со термо-црево и ставив керамички приклучок. Ставив брзи диоди Филипс, а наместо фабричкиот операциски засилувач ставив LM6172. Од долната страна на операцискиот на изводите 1-4 и 4-7 залемив отпорници од 3,9 kΩ со што операцискиот се поставува во работа во класа А. Во напојувањето за операцискиот ставив два MKT кондензатора WIMA и четири Elna Duorex.
По промените, разликите во звукот беа повеќе од очигледни. Звучната слика се прошири во сите насоки, басот се издефинира и продлабочи, средно-високите се смирија и добија многу детали."
Би ве замолил да ми одговорите дали од горенаведениот текст е јасно што и каде треба да се смени.
Поздрав, Благоја Буба
Ова е токму таков пример каков што очекував - направено, но со катастрофални концепциски грешки, а потоа непроверено со мерења и/или слеп слушен тест, па ниту со обичен споредбен слушен тест! Некој аматер кој во животот слушнал најмногу два различни CD плеери (можеби ни толку), објавил на форум некаква модификација на својот евтин CD плеер, а потоа, без директна споредба со ист таков немодифициран CD плеер, си халуцинира дека добил големи подобрувања во квалитетот на звукот. Тој направил огромна грешка со замена на оригиналниот операциски засилувач (не знам кој?) со LM6172 – тоа е неверојатна глупост! LM6172 е наменет за засилување на видеосигнали, а не за аудио – изобличувањата во аудиоподрачјето му се огромни! Залемувањето на отпорници меѓу пиновите 1 (излез А) и 7 (излез Б) со 4 ("минус" од напојувањето) ја поместува работната точка на излезниот пар push-pull транзистори од класа АБ во single ended класа А на едниот излезен NPN транзистор. Тоа е рамно на катастрофа – еден вид на изобличување се заменува со друг! Единствен правилен начин за модификација е да се замени оригиналниот операциски засилувач со некој многу подобар, но кој задолжително мора да биде наменет за аудиосигнали. Се разбира, притоа треба да се остави да си работи во својата класа АБ – токму како што е проектиран да работи.
Целата оваа глупост со поместувањето на работната точка во класа А на сите можни и неможни операциски засилувачи е многу раширена кај неинформираните аматери на форумите, а ретко кој знае дека тоа е еден реликт од едно одамнешно време, кој имал само една многу ограничена намена, и тоа само за операцискиот засилувач LM 324 (и на нему сличните). Имено, LM324 е еден од првите операциски со мала потрошувачка, која е постигната со работа на излезниот степен во чиста класа Б (нема мирна струја за класа АБ – нема потрошувачка)! Со оглед на огромните изобличувања на класата Б, операцискиот LM324 не може да се користи за аудионамена – тој е обичен, евтин операциски за општа (неаудио) намена. Но, во тие одамнешни времиња вистинските операциски за аудионамена биле скапи, па некому му текнало да го избегне crossover изобличувањето од LM324 со поместување на работната точка (како што е објаснето погоре). На овој начин навистина се добива подобрување на LM324 за аудионамена, но вака модифицираниот LM324 е многу полош во однос на кој било стандарден (и денес – многу евтин!) операциски специјално наменет за аудионамена – на пример TL072 или NE5532 (иако овие работат во класа АБ!).
Модификацијата со замена на постоечките кондензатори и диоди во напојувањето со подобри (и многу поскапи, во овој случај) може да донесе некои подобрувања, но и не мора. Ако има подобрувања, останува прашањето: колкави се тие подобрувања и дали вредат за вложените пари?
Што се однесува до "подобрувањето" со замената на кабелот за напојување, останува моето претходно прашање и длабокиот сомнеж во добивките со овој чекор.
Наравоучение: не верувајте на сè што ќе прочитате на интернет форумите, особено ако го напишале анонимни аматери.
Владимир Филевски
Pages
Пишувајте ни, прашувајте, коментирајте, предлагајте...
Ако имате некоја критика, пофалба или предлог за списанието, ако имате прашање или коментар во врска со некој напис објавен во ЕМИТЕР, ако имате прашање од која било област од науката и техниката или, ако имате проблеми со изработка и поправката на вашите уреди и системи – слободно обратете ни се.
Потрудете се вашите писма да бидат кратки и прецизни, но внимавајте да ги содржат сите неопходни информации во врска со темата. Ќе се потрудиме нашиот одговор да го добиете што побрзо (преку e-mail), а најинтересните писма, заедно со нашиот одговор ќе бидат објавени во списанието и на нашиот Веб портал (https://emiter.com.mk/pisma). Во секој број едно писмо ќе биде прогласено за “Писмо на бројот“ и неговиот автор ќе биде награден со полугодишна претплата на ЕМИТЕР.
Напоменуваме дека сите писма што ќе пристигнат на адреса на редакцијата сметаме дека се испратени со цел да бидат објавени. Редакцијата го задржува правото да ги обработи писмата што ќе бидат објавени, во насока на лектура, појаснување и кратење. На крајот, мора да напоменеме дека, и покрај нашата желба, сепак, не сме во можност да одговориме на сите писма и прашања.