Почитувана редакцијо,
Јас сум редовен читател и љубител на сите ваши проекти а особено на радиопредавателите. Со ова писмо сакам да ве замолам за помош во врска со предавателот ADR-02 објавен во бројот 4/95. Овој предавател го изработив со транзисторите 2N3866, интегрираното коло UA741 а наместо варикап диодата BA121 ја ставив BB121 а пробав и со BB221. Предавателот го приклучив на напон од 12V и воопшто не функционираше, немаше загревање на ниеден отпорник а транзисторите се вжештија нормално. Се надевам дека ќе ми помогнете предавателот да профункционира.
Не ми е јасно и она што го пишува во текстот дека моќноста на овој предавател е 2W а дометот од 5 до 100 километри.
Кире Ристов од с. Баница, Струмичко
Најпрво добро е тоа што сè сте изработиле онака како што е опишано во списанието. Ќе се раководам од она што го имате напишано во писмото, иако Вашите кажувања се површни. Треба да се разликуваат две работи кои во писмото не сте ги споменале.
Најпрво самиот предавател ADR-02 се состои од два дела: НФ засилувач и осцилатор за високи фреквенции заедно со модулатор. Во писмоте не е наведено дали осцилаторот или било кој друг дел од предавателот функционира. Заради тоа на кратко ке опишам како да го лоцирате проблемот во предавателот.
Најбитно во предавателот е да постојат осцилации со високи фреквенции. Тоа значи дека осцилаторот мора да осцилира. Станува збор за моностабилот сочинет од Т1 и Т2. Ако во осцилаторот сè е во ред, сигналот од предавателот ќе може да се чуе на радио приемникот (не мора да има говор т.е. модулација). Секогаш кога ќе наидете на сигнал кој би можел да е од вашиот предавател, едноставно исклучете го напојувањето на предавателот. Ако сигналот се изгуби, значи дека сигналот кој бил приман на приемникот е од вашиот предавател. Тоа треба да се случи независно од варикап диодата, освен ако истата има многу поголем почетен капацитет од оние наведените во проектот, па со тоа директно и драстично да ја промени фреквенцијата на осцилаторот. Но, веднаш морам да ви обрнам внимание дека авторот на проектот напоменува дека транзисторите 2N3866 може да се употребуваат доколку предавателот се напојува со напон до 6V, а не со 12V како што вие сте направиле. Ако прв пат го градите уредот, ви препорачувам прво да се придржувате до упатствата дадени во проектот, а потоа да експериментирате.
Ако сигналот од предавателот не може да го чуете на приемникот, тогаш осцилаторот или не осцилира или пак осцилира на фреквенција надвор од приемното подрачје на приемникот. Дали осцилира осцилаторот ќе ви покаже самата светилка, ВФ сонда соодветно споена на излезот од осцилаторот или пак ват метар, односно SWR метар споен пред антената. Фреквенцијата единствено ќе можете да ја отчитате со фреквенцметар или сигналот од предавателот да го барате на некој приемник со пошироко приемно подрачје. Причина за отстапување на фреквенцијата може да е употреба на неквалитетни кондензатори или голем почетен капацитет на вградената варикап диода. Со варикап диодите кои сте ги употребиле не би требало да имате проблеми. Фреквенцијата може да се менува со менување на бројот на навивките на намотката L2 и со менување на капацитетот на кондензаторите C4 и C14. Намотките треба да се направени од лакирана жица, во спотивно ќе настане краток спој.
Ако постои немодулиран сигнал од предавателот, тоа значи дека НФ засилувачот или варикап диодата не функционираат соодветно. Интегрираното коло има задача само да го засили сигналот од микрофонотза да се обезбеди доволен преднапон на варикап диодата. Дали е проблемот до него ќе можете да проверите со мерење на наизменичниот напон на неговиот излез (после кондензаторот C7). Доколку микрофонот е исправен (а исто и IC1), напонот што ќе го мерите треба да се менува согласно аудио сигналот кој доаѓа до него. Вредностите на тој напон ќе зависат од положбата на тримерот P1. Ако е тоа во ред, останува само варикап диодата која лесно може да се замени.
Што се однесува до излезната моќност, ако успеете да добиете 2W на излезот, тогаш зависно од добивката на употребената антена како и од конфигурацијата на теренот сигналот од предавателот ќе може да се слуша на растојание и поголемо од 5km. Колкаво ќе биде тоа растојание ќе зависи од условите кои ги споменав.
Се надевам дека овој одговор ќе ви помогне да го решите проблемот. Направете ги наведените мерења и ако повторно имате проблеми испратете ни ги истите (подетално опишани), а ние ќе се обидеме да ви помогнеме. Ви посакувам многу успех.
Добре Блажевски - Доц
Здраво!
На почеток би сакал да ве поздравам и да ви пожелам успех во работата. Ви го честитам јубилејниот 50-ти број и се надевам дека ќе има уште многу вакви јубилеи. Посебно му се заблагодарувам на г-нот В. Филевски за одговорот на моите претходни прашања, како и за препораката за Tannoy M1 кои ги набавив и од кои сум мошне задоволен.
Емитер глобално земено е добро списание и се надевам дека со тек на време и понатаму ќе се подобрува. Како љубител на аудио техниката би сакал да има повеќе страни посветени на оваа област. Би сакал да го замолам г-нот Филевски, чија работа посебно ја ценам, да ми одговори на следниве прашања:
1) Во ЕМИТЕР 10/96 во текстот "Звучни кутии – сите видови на светот" во пасусот "Електроника + кутија" спомнавте еквилајзер со кој се снижува долната гранична фреквенција на компресионите звучни кутии. За истиот рековте дека е едноставен и дека може да се направи од IC – TL072, па би сакал да знам како? Освен за компресиони кутии дали може да се употреби и за другите видови?
2) Во поранешен одговор на прашање од еден читател рековте дека планирате да објавите проект за bandpass сабвуфер, па би сакал да знам дали може скоро да го очекуваме?
3) Како што реков, поседувам Tannoy M1, кои би сакал да ги надополнам со еден сабвуфер. Ве молам да ми помогнете во изборот на звучник за него: Focal 10 C 5411 DB, Ravemaster VXT 1524, Simsonik GF 620 S (х2), или нешто друго?
Однапред ви благодарам,
Марјан од Прилеп
Од името на редакцијата и од мое име Ви се заблагодарувам на честитките. Како што покажаа резултатите од досегашните анкети, бројот на страници посветен на аудио техниката одговара на пројавениот интерес и затоа не планираме проширување за таа област.
1) Бас-еквилајзерот може да се направи само со два операциски засилувачи по канал, односно вкупно две интегрирани кола TL074, или уште подобро – NE 5532. Првиот оп. зас. служи само како бафер со ниска излезна импеданса, а вториот оп. зас. е филтер пропусник на високи тонови од втор ред, чиј Q фактор е поголем од 0,707 (Buttherworth филтер има точно Q=0,707), така што има засилување во одреден појас на ниските фреквенции. Вредностите на R и C елементите од филтерот (односно Q факторот и долната гранична фреквенција) се пресметуваат посебно за секоја конкретна звучна кутија. Како што веќе напишав во посочениот текст, освен за компресиони звучни кутии, бас-еквилајзерот "Исто така, може да се користи и за бас-рефлекс кутии, но тие мора да бидат специфично пресметани за таа намена – не може да се користи за веќе направени (бас-рефлекс) кутии".
При употреба на овој бас-еквилајзер мора да се внимава мембраната на бас-звучникот да не прави преголеми поместувања напред-назад, бидејќи може да се оштети движечката намотка. За оваа намена се неопходни бас-звучници со големо линеарно поместување на мембраната Xmax, кое мора да изнесува повеќе од (приближно) Xmax = +/- 6 mm.
2) Моите обврски не ми дозволија досега да ги исполнам тие планови. Се надевам дека наскоро ќе го објавам тој проект.
3) Барем еднаш во ЕМИТЕР сум го напишал советот: "Купете ги најскапите и најдобрите звучници кои можете да си ги дозволите", бидејќи секое друго решение ќе биде полошо, а поскапо. Звучниците Tannoy M1 се феноменално добри за таа цена, но секакво нивно "крпење" со дополнителен сабвуфер ќе даде полош звук во споредба со еден пар подобри (и поскапи) звучници по истата вкупна цена. Звучникот Focal 10 C 5411 DB чини 140 марки, а кога на тоа ќе се додаде цената на кутијата и на пасивната свртница (или активната свртница и засилувачот), тогаш вкупната цена на сабвуферот заедно со Tannoy M1 ќе излезе скоро 600 германски марки. За таа цена може да се купат пар звучни кутии кои даваат подобар звук од Tannoy M1 (на пример B&W 601 S2 или KEF Q15), иако нема да имаат толку длабок бас како комбинацијата сабвуфер + Tannoy M1.
Ако сте задоволни со звукот на Tannoy M1 и само Ви недостасуваат подлабоки басови, тогаш дополнителен сабвуфер со бас-звучникот Focal 10 C 5411 DB е добро решение.
Владимир Филевски
Почитувана редакцијо!
Се надевам дека нема да ми замерите затоа што често пати ви се обраќам по e-mail овие 2-3 месеци. Имам една молба до вас односно имам некои прашања во врска со проектите "Петпојасен еквилајзер" од бројот 9/99 и "Заштита за звучници" од 2/99:
1. Дали може напојувањето за еквилајзерот од 9/99 да се земе од напојувањето на засилувач (40V) со соодветно стабилизирање со напонски регулатор или со зенер диода.
2. Дали може заштитата за звучници од 2/99 исто така да се поврзе со +40V. Во текстот е наведено дека може но бидејќи ќе има поврзано и еквилајзер (ако е можно) се прашувам да не се опотовари многу трансформаторот.
3. Во тој проект се употребува PTC отпорник.Кај нас ги има само оние што се во ТВ приемниците но тие се со 3 нозе. Дали може да се искористи таков PTC отпорник.
4. За засилувачот имам 2 посебни ладилници па ме интересира како може да се направи склопот со PTC отпорник така да имам индикација за прегревање на двата ладилници. Знам дека може да направам уште еден таков цел склоп, посебно за лев и десен канал, но тоа ми изгледа неисплатливо.
Љупчо Талевски од Битола
1. Еквилајзерот претставен во Емитер 9/99 е предвиден да се напојува со напон од 8V при што не е важно на кој начин тој напон ќе го обезбедите. Ова значи дека потребното напојување може да се обезбеди почнувајќи од батерии па се до посебен напонски стабилизатор приклучен на мрежа. Важно е напонот со кој се напојува овој уред да биде добро исфилтриран и да биде стабилен. За таа намена многу добро е ако се користи напонски стабилизатор од фамилијата 7808 затоа што се одликува со голема стабилност и мал шум на излезниот напон. Во вашиот случај пред да се доведе напонот на влез на овој стабилизатор истиот претходно треба да се намали на вредност помала од 30V (максимален напон кој може да се доведе на влез на 7808) па потоа додатно да се намали и стабилизира со 7808. Ова снижување можете да го изведете на различни начини, но за вашиот случај би ви препорачал да употребите сериски транзисторски стабилизатор.
2. Напојувањето на зашитата за звучници можете да го обезбедите на сличен начин, со тоа што со помош на претходно опишаниот сериски стабилизатор напонот од 40V ќе го намалите на вредност од 15V , напон со кој се напојува овој уред. Изведбата на ваков стабилизатор можете да ја видите во некои од претходните броеви на Емитер. Опасност од преоптоварување на трансформаторот нема бидејќи и двата уреда имаат мала потрошувачка, од редот на милиампери.
3 и 4. Контролата на температурата на два ладиника со едно коло за заштита на звучниците не може да се изведе поради самата конструкција на уредот. Можеби ќе добиете некои резултати ако поврзете два PTC термистори паралелно или сериски, но тоа ќе треба да се одреди по експериментален пат поради тоа што не ги познавам параметрите на термисторите кои ќе ги користите. Сепак не е лошо да се проба и да се види каков ќе биде резулатот. При ваква врска ќе треба да се променат и вредностите на отпорниците R1, R2, R3 и R4 во колото за заштита за да се променат карактеристиките на хистерезисниот компаратор и да одговараат на новонастанатата ситуација. Доколку не успеете во ова ќе треба да направите уште едно коло за компарација кое ќе се приклучи на анодата на D2. Ова коло ќе ја следи температурата на другиот термистор и во случај на прегревање ќе сигнализира на останатиот дел од колото. Сепак јас би ви препорачал да направите заштита за секој канал посебно. Исплативоста на ова решение ќе ја видите за жал кога неисправниот излезен засилувач ќе ви ги прегори звучниците ако немате вградено ваква заштита. Во врска со термисторите кои ги споменувате точно е дека се продаваат термистори со три нозе. Но исто така е точно и тоа дека овие термистори најчесто се поставени во пластична кутија која за оваа намена мора да се отстрани за да се подобри термичкиот контакт помеѓу него и ладилникот. Поради тоа што во овој тип на термистори всушност се поставени два термистори третата нога е изводот на врската помеѓу нив двата.
Благој Ќупев
Здраво Емитер,
Јас сум редовен читател на ЕМИТЕР и како и другите читатели би сакал да Ви поставам едно прашање: Дали во засилувачот од 2x100W објавен во Е7-8/97 изведен со µPC 1298и два излезни транзистори може да се постават паралелно уште по еден или два транзистори за да се добие поголема излезна моќност? Ме интересира и дали ќе може да се порачаат ППК за овој засилувач, а би предложил да објавите проект за двосистемска активна свртница.
Однапред Ви благодарам!
Тошо Цветковски од Скопје
Да, во принцип кај секој излезен засилувач се добива поголема излезна моќност доколку се употребат повеќе парови излезни транзистори, при што е потребно истите да битат спарени односно да имаат ист коефициент на струјно засилување. Но, според законот за одржување на енергија, ќе се добие поголема излезна моќност само доколку истата се вложи преку изворот за напојување. Значи пред се излезниот засилувач ќе биде онолку добар односно моќен (ова може ви звучи познато) колку што е добар односно моќен неговиот извор за напојување. Па според тоа, покрај дополнителните излезни транзистори, ќе биде потребен и помоќен мрежен трансформатор и повеќе електролитски кондензатори за филтрирање на еднонасочниот напон. Исто така, според каталошките податоци, можам да ви кажам дека максималниот напон на напојување на интегрираното коло µPC1298V изнесува 60V, а според извршените мерења коефициентот на полезно дејство на овој засилувач е околу 66%. Тоа значи дека 34% од вложената моќност ќе се претвори во топлина. Па доколку сте во можност да обезбедите мрежен трансформатор со секундарен напон од 2x40V (кој по насочувањето ќе има вредност од околу 55VDC) и моќност од преку 700VA би добиле одличен стерео задилувач од околу 2x250W при оптоварување од 4, но се разбира за одредена парична сума која треба да се инвестира. Подетално во врска со пресметките за напојувањето и излезната моќност што сакате да ја добиете можете да прочитате во ЕМИТЕР 5/97 на страница 36.
ППК за спомнатиот засилувач немаме но за тоа можете да се обратите во ТР Електроник, фирмата која ја помогна изработката на тој проект. Проект за активна свртница објавивме во претходниот број.
Сашо Митевски