Рубрика: Астрономија и астронаутика
Календари низ историјата на човештвото (1): Календарите на древните народи
Автор: Зоран Милчевски
Ова е само дел од статијата која во целост е објавена во

Емитер 4/2008.

Нарачајте го овој број или најавете се за да ја прочитате целата статија.


Доколку сакал да си ја заврши својата работа на време, човекот од секогаш морал да го мери времето. Морал да знае кога да ора, кога да сее, кога да жнее, кога плодовите се за собирање, кога ќе има принова и сл. Најстарите календари потекнуваат од Асировавилонската држава како лунарен и староегипетската држава како сончев календар, од кого преку римскиот календар потекнува и денешниот календар. Дури и старите народи во Европа, како Словените на пример, имале и свои календари кои подоцна ги напуштиле во корист на римскиот календар. Но, во исто време и од другата страна на океанот постоела цивилизација која имала дури два календара, од кои едниот е поточен од денешниот грегоријански календар.

Денешниот календар води потекло од староегипетскиот календар кој се појавил пред 6000 години. Неговата појава е врзана со реката Нил која секоја година го зголемува својот водостој од јули до октомври кога нивото може да се искачи и до седум метри. Со повлекувањето на водата, реката Нил оставала претежно плоден појас од неколку стотини метри, кој потоа населението го користело за земјоделство. Појавата на тие периодични попчави вила мистеријата за старите египќани бидејќи тие се случувале во најтоплиот период во Египет, кога воопшто не врнат дождови. Загатката е разрешена дури во 19 век кога првите експедиции од европски научници стигнале во горните теченија на Нил и утврдиле дека Нил настанува од две поголеми реки – Белиот и Синиот Нил, а причина за поплавите во Египет е Синиот Нил кој извирар во Етиопија каде во тој период има интензивни доќдови.

Египетските свештеници не ја знаеле приличината за поплавите, но се наметнала потреба за нивно предвидување со цел да се планираат земјоделските активности. Така започнало првото пресметување на времето. 

Слични календари нешто подоцна се појавуваат и кај старите древни народи, Вавилонците и Евреите и нивните календари биле со 12 месеци во годината. Денешниот календар се заснова на староегипетскиот календар, дури и самиот Цезар го прифатил како официјален календар во својата држава.

За стариот римски календар (пред Гај Јулиј Цезер) информации добиваме од записи кои се оставени од римскиот поет Овидиј Публиј Назон и од Плутарх, грчки философ и писател на биографии на славни Грци и Римјани. Но, нивните податоци не се совпаѓаат во целост, особено во некои детали.

Во староримската историја не е забележан ниеден астроном кој можел прецизно да ја одреди вредноста на тропската година, а со тоа да направи и попрецизен календар, и од таму овој календар е доста непрецизен. Од таа причина доаѓа до календарско враќање на новата римска година кон зимата. Истото денес се случува во исламскиоѕ календар, но овој календар е лунарен, и тоа е нормално. Римјаните имале година од 365 дена, но не е земен периодот од 1/4 од 366-тиот ден и тоа се јавува како причина за изместување нна нивната нова година која запоќнува на 1 март.

Едно од многуте достигнувања на Маите бил и календарот, кој е еден од најпрецизните календари што кога било се составени. Календарот на Маите бил прифатен и од останатите народи во Јужна Америка како што се Астеките, Тотлеци кои ги промениле само имињата на месеците и деновите, но принципот на функционирање на календарот си останал ист. Календарот на Маите има три паралелни мерења на времето. Долго сметање, Tzolkin (претскажувачки календар) и Haab (граѓански календар). Од нив само Хааб (Haab), ја има должината на тропската година.

Словените некаде околу деветтиот век го примиле христијанството, а со тоа и писменоста. Според некои податоци Словените и пред тоа имале календар, иако за тоа време пишувале само со помош на црти рези, а броеле со помош на рабуш. Нивниот календар бил соларен и годината им била поделена на 12 месеци. Имињата на месеците биле приспособени на џемјоделските работи и претежно биле поврзани со садењето, жнеењет, косењето и сл. Имињата на месеците не биле слични кај сите Словени, затоа што тие живееле на големо пространство, па така земјоделските работи секаде не почнувале во ист период. Словените имале и свoи називи за деновите и неделите (седмицата).

Називите се заеднички за сите Словенски племиња што претставува доказ дека календарот настанал додека живееле во една групација.

Клучни зборови:

Ова е само дел од статијата која во целост е објавена во Емитер 4/2008. Нарачајте го овој број за да ја прочитате целата статија, а ако веќе го имате купено електронското издание најавете се за да го прочитате.