Магнетофонот не изникнал одеднаш. Како и кај сите научни и технолошки откритија, постојат низа уреди што како претходница ќе придонесат за негов постепен развој, како уред на којшто ќе се забележи и зачува на некој начин човечкиот глас, музиката, односно да се сними звукот.

Историјата на тонските снимања, на основа на иновациите и комерцијалното воведување на нови техологии, може да се подели на неколку главни периоди:

• Предисторија или снимање музика со нотен запис, музички кутии, механички пијана. Тука како вреден дострел ќе го споменеме фонавтографот (phonautograph) на Леон Скот Мартенвил (Leon Scott  Martenville), француски физичар. Уредот конструиран 1857 година претставува машина со цилиндар која служела за снимање и прикажување на временскиот тек на звукот, односно неговиот бранов облик, на хартија премачкана со графит. Тоа се првите познати звучни снимки. Овој пронајдок не можел да го репродуцира снимениот звук, но е претходник на фонографот на Едисон.

• Акустичка ера (1877 – 1925). Во 1877 Чарлс Крос (Charles Cross) во писмо до Француската академија на науките опишува механичка направа палеофон (Paleophone) со можности слични на фонографот, но за жал не постои запис за изработен прототип. Томас Алва Едисон (Thomas Alva Edison), го има првиот практичен уред за снимање звук (на цилиндар), во 1877-1878 година. Работејќи во својата лабораторија, тој успева да ја запише и да ја репродуцира песната Mary's Little Lamb на парче станиол намотано околу еден цилиндар. Тој го демонстрира својот пронајдок во ноември 1877 и го патентира во февруари 1878, под името фонограф и тоа е првиот практичен уред за снимање и репродукција на звук.
Во 1889 година Емил Берлинер (Emile Berliner) ја воведува плочата како медиум, на која записот се остварува хоризонтално, за разлика од цилиндарот каде записот е вертикален. Тој ја патентира машината за репродукција – грамофон со рамен диск, овозможувајќи производство на повеќе копии.

• Електрична ера која го опфаќа периодот од 1925 – 1945 година носи повеќе иновации: микрофони, засилувачи, звучници, електричен грамофон, тонски миксер, звучни ефекти, оптичко снимање на звук за филм...

• Магнетната ера (1945 – 1975) конечно го носи магнетофонот кој станува основа за тонските снимања, наснимувања, стерофонско и повеќеканално снимање, касета и касетофон. А сè започнува во 1898 кога Валдемар Пулсен (Valdemar Poulsen) го патентира својот Telegraphon, на кој се остварува магнетен запис на челична лента, како претходник на магнетофонот

• Дигитална ера (1975 – денес): дигитализација на звукот, дигитално снимање на магнетна лента, CD, DVD, hard disk, електронски мемории, дигитален миксер, софтвер за обработка и снимање звук...

Како се појавува магнетофонот?  

На почетокот на 1878 година, американскиот пронаоѓач Оберлин Смит (Oberlin Smith,1840 – 1926, слика 1), воедно претседател и главен инженер на компанијата Ferracute Machine Co. од Бриџстоун, Њу Џерси, се запознал со механичкиот фонограф на Едисон. Тој не бил потполно задоволен од квалитетот на звукот и експериментирал со магнетно снимање на челична жица и на памучни и свилени нишки импрегнирани со челична прашина и фини жици. Смит не ја завршил работната машина „заради притисокот на друга работа“. Сепак десетина години подоцна ја понудил идејата на јавноста преку статија издадена на 8 септември 1888 година, во написот „Некои можни форми на фонограф“ во британското списание Electrical World.

Слика 1: Американскиот пронаоѓач Оберлин Смит (Oberlin Smith)  во 1878 година, експериментирал со магнетно снимање на челична жица и на памучни и свилени нишки импрегнирани со челична прашина и фини жици

Во Данска, во телеграфската компанија Копенхаген работел Валдемар Пулсен (Valdemar Poulsen, 1869–1942, слика 2) кој започал да работи на развој на идеите на Смит. Пулсен експериментирал со челична лента со ширина од 3 mm и дебелина од 0,05 mm, која ја влечел покрај главата со брзина од 3 m/s, подоцна со 2 m/s. Сепак, се вратил на челичната жица и го создал првиот успешен уред за магнетно снимање.

Слика 2: Во 1898 година Валдемар Пулсен (Valdemar Poulsen) го патентира својот Telegraphon, на кој се остварува магнетен запис на челична жица

Во 1898 година овој дански пронаоѓач го снимил неговиот глас со напојување на сигнал од телефонски микрофон до електромагнет што го движел по челична жица за пијано. Тој за прв пат ја имплементирал магнетната жица и тоа бил првиот практичен апарат за магнетно снимање и репродукција на звук. Во истата 1898 година, Пулсен добил патент во Данска за неговиот уред наречен Телеграфон (слика 3), а подоцна го направил истото и во други земји.

Слика 3: Во 1898 година, Пулсен добил патент во Данска за неговиот уред наречен Телеграфон, а на Светската изложба во Париз во 1900 година награда Гран-при  

Електричниот  сигнал, кој е аналоген на звукот што треба да се сними, се внесува во главата за снимање, предизвикувајќи магнетизација слична на сигналот. Главата за репродукција (која може да биде иста како главата за снимање) потоа може да ги собере промените во магнетното поле од жицата и да ги претвори во електричен сигнал.

Пулсен заедно со неговиот помошник  Педер Олуф Педерсен (Peder Oluf Pedersen, 1874 - 1941) подоцна развил други магнетни снимачи кои снимале на челична жица, лента или дискови. Ниту еден од овие уреди немал електронско засилување, но снимениот сигнал бил доволно силен за да се слушне преку слушалки или дури и да се пренесе преку телефонски кабли. Наредната 1899 година Пулсен основал компанија за изградба на т.н. Телеграфон, пионерска телефонска секретарка. Едноставната верзија складирала 2 минути аудиозапис на челични дискови со дијаметар од 130 mm. Медиум за снимање од челична жица обвиткана околу цилиндарот содржел до 30 минути аудио снимки.

На Светската изложба во Париз во 1900 година, Пулсен имал можност да го сними гласот на императорот Франц Јозеф од Австрија, денес зачуван во данскиот музеј за наука и технологија како најстариот магнетен звучен запис што постои. Телеграфонот добил награда Гран-при на оваа Светска изложба.

Во 1905 година, Американската телеграфска компанија го лиценцирала дизајнот на Пулсен за машина за диктирање. Сепак, неговата сложеност и недостатокот на средства за засилување на снимките во голема мера го ограничиле неговото усвојување, а пронајдокот бил финансиски неуспешен. За информација Пулсен развил и предавател со лак конвертор во 1903 година, познат како „Пулсен лак предавател“,  кој бил широко користен за радио преноси пред појавата на технологијата со вакуумски ламби.

Кога патентот на Пулсен истекол во 1918 година, Германија била таа која ги предводела напорите за подобрување на магнетното снимање. Во почетокот на 1920-тите, германскиот пронаоѓач и претприемач, Д-р Курт Стиле (Curt Stille ,1873-1957) од Берлин го модифицирал Телеграфонот на Пулсен за да користи електронско засилување и ги пласирал правата на патент на уредот, жичен снимач, на германски и британски компании. Стиле користел челична лента со ширина од 3 mm и тенка 0,08 mm, која ја поминувал пред главите со брзина од 1,5 m/s. Неговите идеи понатаму довеле до Blattnerophon и машината за челични ленти Marconi/BBC MSR во Англија преку лиценцата на Лудвиг Блатнер (Ludwig Blattner).

Лудвиг Блатнер го конструирал Blattnerophone врз основа на лиценцата на Стиле. Користел челична лента со ширина од 6 mm. Квалитетот на снимање бил погоден за говор, но проблемите со нееднаквата брзина на лентата го направиле неупотреблив за музички снимки. Дополнително, прекинот на челичната лента можел да доведе до сериозни повреди на операторот поради големата брзина на лентата од 1,5 m/s и отворената патека на движење. Сепак, уредите биле во употреба за BBC во Канада во 1933 година.

Компанијата Маркони ја презела лиценцата од Блатнер и ги развила тивките снимачи Маркони (Marconi-Stille-Recorder MSR1, MSR2, MSR3) за Би-Би-Си. Уредите на Маркони  користеле челична лента со ширина од 3 mm и имале многу покомпактен дизајн. Главите на лентата сега биле позиционирани хоризонтално над макарите за лентата. Покрај двата погонски мотори, тие користеле вратило на капстан (слика 4а).

Во 1928 година, Стиле ја формирал Echophone Co. и склучил договор со Ferdinand Schuchard AG и неговиот талентиран млад инженер Семи Џозеф Бегун (Semi Joseph Begun, 1905-1995) за производство на Dailygraph, првиот снимач со магнетна жица сместена во касета. Семи Џозеф Бегун, исто така, развил магнетофон со челична лента со ширина од 6 mm Stahltone-Bandmaschine наречен Lorenz B.M.St.2 во 1932 година. C. Lorenz AG во тоа време бил германски производител на електротехника и пионер во радио технологијата.  Овој производ го користеле сите германски радио станици поврзани со Радио дифузната компанија на Рајхот (Reichs-Rundfunk-Gesellschaft). C. Lorenz, исто така, ги продал уредите на многу радиодифузни компании во странство. B.M.St.2 е првата навистина пренослива машина со лента. Таа била специјално дизајнирана за мобилна употреба во репортерски автомобили. Уредот тежел околу 100 килограми и, како и кај современите уреди, дел од куќиштето бил дел од транспортната кутија. Макарата за 30 минути снимање тежела 30 кг. По 1936 година, Швајцарската радиодифузна организација купила челични магнетофони B.M.St.2 од Лоренц, кои се користеле за продукција на преноси и снимки на отворено (слика 4б).

Слика 4: а) Blattnerphone во просториите на Радио Прага во Чешка (горе) б) Marconi/Stille-Maschine MSR1, Model 1050 користени во BBC (лево) и  в) Lorenz-Stahltonbandmaschine B.M.St.2 со сериски број 1010, користени во германските радио станици (десно)

Сепак се увидело дека жицата и челичната лента не биле добро решение и затоа во 1930-тите ќе бидат заменета со тенка пластична лента. Ова било засновано на пронајдокот на Фриц Флојмер (Fritz Pfleumer) од 1928 година – хартиена лента со оксиден прав прекриен со лак на неа. Снимањето со магнетна лента како што го знаеме денес било развиено во Германија од BASF (Badische Anilin-und Soda-Fabrik) тогаш дел од хемискиот гигант IG Farben и AEG (Allgemeine Elektricitäts- Gesellschaft) во соработка со државното радио RRG.

Magnetophon K1, бил демонстриран на меѓународниот саем за Радиодифуија во Берлин во 1935 година. Едуард Шулер (Edouard Schuler) од AEG го проектирал снимачот и развил глава за снимање и репродукција во облик на прстен. Тој ја заменил главата во облик на игла која имала тенденција да ја распарчи лентата. Фридрих Матијас од IG Farben/BASF ја развил лентата за снимање, вклучувајќи го оксидот, врзивото и материјалот за подлога. Валтер Вебер, работејќи во RRG, ја открил техниката на придодавање наизменична струја при процесот на снимање, која радикално го подобрила квалитетот на звукот. Ознаката К (после К1 следеле верзии К2 – слика 5, и К3) значела дека е спакуван во куфер (Koffer)  т.е. бил од преносен тип, за разлика од подоцнежната стационарна верзија Magnetophon FT1  (Ferngesteurtes Truhe – сандак со далечинско управување, каде далечинското управување било со кабел, а не безжично). Динамиката и односот сигнал/шум изнесувале од 30 до 35 dB, фреквентниот одзив речиси рамен од 50 Hz до 5 KHz, дијаметарот на макарите 25 cm., ширината на лентите 6,5 mm, а брзината на лентите со која се движеле биле 100 cm/s.

Слика 5: Моделот  Magnetophon K2 со комплетната опрема: транспортот, далечинскиот управувач со вграден микрофон, електронски дел со засилувач, звучник

Во Германија започнало и производството на ленти. Првата серија се нарекувала Magnetophonband C. Ознаката C се однесувала на Cellit што означувало ацетилцелулозен филм кој бил во комбинација со карбомил железо. Магнетофонот чинел 1350 рајхсмарки и бил прескап за комерцијална продажба, но целната група биле професионалните радио станици. Сепак за нив ова било се уште непроверена и неусовршена технологија во однос на магнетофоните со челична лента Lorenz Stahltonbandmaschine со цена од 1365 рајхсмарки. Можеби предноста била во цената на лентите од 36 рајхсмарки по еден час снимање, што изнесувало речиси една третина од цената на челичните жици или една седмина од челичните ленти употребувани во тоа време.

Магнетофонот не нашол веднаш широка примена и биле потребни уште многу усовршувања за да стане доминантен уред за снимање на звук. Во 1939 година биле направени ленти со гама фериоксид. Материјалот се покажал многу добар, но за подобрувањето не можеле да придонесат само новите типови на ленти, туку и едно многу важно научно откритие – предмагнетизација со наизменична струја. Во 1939 година, било откриено дека една машина прави постојано подобри снимки од другите навидум идентични модели. Кога била расклопена забележале мала грешка. Наместо еднонасочен (DC) напон за предмагнетизација (биас), таа додавала сигнал на наизменична струја на лентата. Волтер Вебер и Ханс Јоаким Фон Браунмул бргу ги приспособиле новите модели користејќи наизменична струја со висока фреквенција што останало дел од снимањето на аудио лента до подоцнежните времиња. Квалитетот бил толку многу подобрен што снимките го надминале квалитетот на повеќето радио предаватели. Динамиката и односот сигнал/шум се зголемиле до 60 dB, фреквентниот опсег до 10 KHz, а изобличувањата се намалиле под 3% мерено на фреквенција од 1 KHz.

Во 1941 година на германскиот пазар се појавил нов тип „високофреквенциски“  Magnetophon K4 надграден со „AC Bias“. Во 1943 година IG Farben/BASF лансирале магнетофонска лента чија основа била направена од поливинил хлорид (PVC) под назив IGF Typ L (Luvitherm). Новите видови на пластични маси го подобриле квалитетот, отпорноста и трајноста на лентите. Во периодот на Втората светска војна магнетофонот AEG K4 надграден со AC Bias и снабден со новите L ленти давал одлични резултати. Таквите квалитетни снимки биле посебно користени од нацистите, а особено од Адолф Хитлер за да прави радиски преноси што делувале дека се „во живо“.

Во 1943 година AEG конструирале и прототип на стерео магнетофон, моделот K7. Неговата фреквентна карактеристика била до 15 KHz со што се овозможувало и снимање на квалитетна музика. Биле направени и демо снимки на пример со Херберт Фон Карајан и други композитори. Но K7 останал на ниво на прототип и никогаш не влегол во сериско производство.

Како САД се вклучиле во технологијата на магнетофонот?

Во 1938 година, погоре спомнатиот талентиран инженер Семи Џозев Бегун ја напуштил Германија и се приклучил на компанија во САД, каде што ја продолжил работата околу магнетофонот. Сепак не привлекол големо внимание сѐ до крајот на 1940-тите, кога компанијата го претставила првиот комерцијален магнетофон во 1946 година: Soundmirror BK 401, а неколку други модели бргу биле објавени во следните години. Лентите првично биле направени од хартија обложена со магнетит во прав. Во 1947/48 Minnesota Mining & Manufacturing Company (3M) ја заменила хартиената подлога со целулозен ацетат или полиестер, и ја обложила прво со црн оксид, а подоцна, за да го подобри односот сигнал/шум и да го подобри севкупниот супериорен квалитет, со црвен оксид. (гама железен оксид).

Американскиот аудио инженер Џек Малин (Jack Mullin – слика 6) и забавувачот Бинг Крозби (Bing Crosby) станале клучни играчи во комерцијалниот развој на магнетофоните. Малин служел во т.н. Сигнален корпус на Армијата на САД и бил испратен во Европа во последните месеци од Втората светска војна. Неговата единица имала задача да дознае сè што може за германското радио и електроника. Единицата на Малин набргу собрала колекција од стотици машини за диктирање но со низок квалитет. Случајната посета на студио во Бад Наухајм (Bad Nauheim) во близина на Франкфурт, ја донела вистинската награда. На Малин му биле дадени два висококвалитетни снимачи на AEG „Мagnetophon К1“ со големина на куфер и педесет макари со ленти за снимање. Тој ги испратил дома и во текот на следните две години постојано работел на машините, менувајќи ги и подобрувајќи ги нивните перформанси.

Слика 6: Џек  Малин (Jack Mullin) со еден од портабл магнетофоните Ampex со кои било снимано шоуто на Бинг Крозби на Еј-Би-Си 

Неговата главна цел била да ги заинтересира холивудските студија да користат магнетна лента за снимање на филмскиот звук. Малин направил две јавни демонстрации на неговите машини и тие предизвикале сензација меѓу американските аудио професионалци. Многу слушатели буквално не можеле да поверуваат дека она што го слушнале не е изведба во живо. За среќа, втората демонстрација на Малин се одржала во студиото MGM во Холивуд, а во публиката  бил и техничкиот директор на Бинг Крозби кој договорил нова средба во јуни 1947 година. Бинг Крозби, врвна филмска и пејачка ѕвезда, бил запрепастен од неверојатниот квалитет на звукот и веднаш го согледал огромниот комерцијален потенцијал на новите уреди. Музиката во живо била стандард за американското радио во тоа време и големите радио мрежи не дозволувале употреба на снимање во многу програми поради релативно слаб квалитет на звукот кај тогашните снимачи на диск (режачи на посебен тип грамофонски плочи наречени transcription discs) и магнетофоните со челична лента или жица. Крозби сфатил дека технологијата на магнетофонот на Малин ќе му овозможи однапред да ја сними својата радио емисија со висок квалитет на звукот и дека овие ленти може да се репродуцираат многу пати без значително губење на квалитетот. Од Малин било побарано да снима едно шоу како тест, по што бил ангажиран како главен инженер на Крозби за да го сними остатокот од серијата.

Премиерата на емисијата на Крозби на мрежата ABC на 1 октомври 1947 година била првата магнетна лента емитувана на радио во Америка. Тој станал првата голема американска музичка ѕвезда која користи лента за претходно снимање на радио емисиите, и прв што ги совладал комерцијалните снимки на лента. Снимените радио емисии на Крозби биле макотрпно уредувани преку спојување ленти за да им се даде темпо и проток што било целосно без преседан во радиото, а забраната за снимање била укината. Уште повеќе, Крозби самиот инвестирал 50 000 американски долари во малата калифорниска компанија за електроника Ampex со шест вработени која заедно со Малин работеле на својот прв прототип на магнетофон, моделот 200, базиран на модифицираните магнетофони на Малин. Првите два примероци од моделот 200 ќе бидат испорачани на мрежата ABC во април 1948 г., по што веднаш следела нарачка на нови 12 магнетофони. Следејќи го примерот од Бинг Крозби и другите радио мрежи почнале да нарачуваат магнетофони, па компанијата Ампекс набргу станала светски лидер во развојот на магнетофоните. Големите магнетофони биле наречени „од макара до макара“ (Reel to Reel Tape Recorder) бргу станале главен формат за снимање што го користеле аудиофилите и професионалните студија за снимање сè до доцните 1980-ти.

Тимот на Bing Crosby Enterprises ќе се обиде да го изработи и првиот видеорикордер што работи со магнетни ленти. На фотографијата се присутни сосема лево – Џек Малин, кој го воведе снимањето на аудио ленти во САД и Бинг Крозби –на крајна десна позиција. Во оваа трка BCE и Мулин ќе бидат престигнати за влакно од страна на Ампекс .

Ampex и Малин последователно развиле комерцијални стерео и повеќеканални аудио снимачи, засновани на системот првично измислен од Рос Снајдер (Ross Snyder) од Ampex Corporation за нивните брзи снимачи на податоци за научни инструменти. Персоналот на Ampex во тоа време, продолжил да ги развива и првите видео снимачи во раните 1950-ти за да го снимаат ТВ шоуто на Крозби. Биле произведени и евтини магнетофони широко користени за снимање во домовите и училиштата, заедно со наменските модели направени за деловно диктирање.

Кога компактната касета на Philips била претставена во 1963 година, таа постепено ја превзела улогата и касетофоните на крајот ги поместиле магнетофоните „од макара до макара“ во втор план кај комерцијалните потрошувачи. Сепак, тесните ленти и малите брзини на снимање што се користат во касетите ја загрозиле верноста на репродукцијата.

Во текот на годините ширум светот, во многу земји ќе се јават врвни производители на магнетофони за кои во наредните написи ќе се каже нешто поопширно за нив и за нивните производи.

Како резиме на досега пишаното ви нудиме сликовит приказ на историскиот развој на магнетофоните, но и на другите уреди и иновации поврзани со нив и креирањето на магнетни аудиозаписи.

Навлегувањето на магнетофоните во Македонија

За крајот на овој напис сметам дека е добро да видиме и како навлегле професионалните магнетофони кај нас во Македонија. Секако тоа ќе биде поврзано со Радио Скопје. Првите магнетофони во радиото според сите укажувања почнале да се користат некаде околу 1950-тите години. Тоа бил многу значаен момент во развојот на радиото бидејќи оттогаш можело изведбите „во живо“ да се заменат со претходно снимени материјали, а уште повеќе, снимените материјали остануваат сведоци за идните генерации. Така на пример, според изјавата на Михаил Бошковски – Мице, во една емисија за радиото, тој кажува дека првата снимка на еден од најстарите и најпознати македонски евергрини „Кажи зошто ме остави“, во изведба на Никола Автовски – Боби, е снимена на 15 февруари 1955 година во Студиото 1, токму на таков магнетофон со жица. Снимател бил техничарот Димко Зафировски. Овие податоци биле интерпретирани од Слободан Николовски – Боде, директен учесник во реализацијата на овој проект. Исто така некои од постарите вработени во техниката на радиото често ги спомнуваа тие жичени магнетофони. Долго време мислевме, дека нема остатоци од нив како музејски експонат. Со колегата Инг. Живко Маневски од љубопитност често сме ги барале и во Нерези, а особено по преселбата во Новиот РТВ дом. Ги баравме во помошните простории (кои ние ги нарекувавме „фурди“), каде се чуваа технолошки застарените или дефектни уреди, а кои ги користевме за резервни делови. Но немавме успех се до пред моето заминување во пензија. Еден ден во близина на Драмското студио, во една помошна просторија, најдовме два уреди кои на прв поглед не можевме да ги дефинираме што се. Колегата Љупчо Дебарлиев  ги исчисти и ги светна како нови. На нив пишуваше  Webster Chicago . Кога малку се замисливме сфативме дека тоа се единствено тие фамозни жичани магнетофони кои толу долго ги баравме (слика 7). Тон-мајсторот Ѓорѓи Христовски – Жорж, кој е инаку и одличен мајстор на фотографија, ги сними за да ги имаме и на слика. Погледавме на интернет и дознавме дека навистина тоа биле најмногу користени жичани магнетофони во САД во периодот 1948/49 година произведени од компанијата Вебстер (Webster) од Чикаго и чинеле 150 американски долари. Како стигнале во Радио Скопје е друго прашање.

Слика 7: Првите магнетофони со челична жица користени во Радио Скопје во 1950-тите години, произведени од фирмата Вебстер од Чикаго

Подоцна овие магнетофони биле заменети со такви што користеле магнетна лента како медиум за запис. Во Македонското радио постојат бројни магнетофони како музејски експонати  од компаниите Philips, Telefunken, Studer, Nagra, MCI, Lyrec, Sony.

Еве уште една случка врзана за магнетофоните кај нас. Барајќи ленти за дигитализација со колешката од фонотеката Верче Душковска, најдовме една многу стара лента. Во секоја лента постои картонче со „Податоци за снимката“ (слика 8). Ова картонче беше со инвентарен број 621 и имаше набележано четири музички нумери: 1. Јанинка платно белеше 2,45 мин.; 2. Испаднал Мурат војвода 4 мин.; 3. Ајде Фанче 4 мин.; 4. Јазе си го сакам мамо 4.,0 мин. Исполнители Васка Илиева, Никола Бадев и Мирвет Беловска. На задната страна во „Податоци за емитување“ стојат четири графи: датум (на емитување), репродуцирано од магнетофон, репродуцирал, забелешка. Запишано е дека првото емитување било на 27.8.1955 година, што значи дека и снимките биле најверојатно направени таа година или порано. Што е уште поинтересно, во втората графа стои дека е репродуцирано од магнетофон тип ТОЛАНА на 13.8.1956 година. Ваков магнетофон никогаш не бил спомнат до тогаш. Проверката на интернет покажа дека навистина такви постоеле како француски производ и се произведувале од 1952 до 1954 година. Потврдата дојде и од Јордан Цаневски – Дане, музички тон-мајстор, тогаш во пензија, кој се сеќаваше точно на овој тип магнетофон во старото радио на Марксова 17. Во обидот да се постави на магнетофон, лентата едноставно се растури. Требаа неколку  часови труд таа да се постави на магнетофон и да се репродуцира. Репродукцијата покажа дека се работи за брзина од 76 cm /s. На општо задоволство, снимките беа сосема добро зачувани, освен првата, која имаше дефект на едно место. Сега овие нумери се префрлени во дигитален формат и се сместени во серверот за емитување на Македонското радио. А ние сме побогати со уште едно сознание за тоа дека сме имале и магнетофон од типот ТОЛАНА.

Слика 8: На секоја лента постои картонче со ,,Податоци за снимката'' и „Податоци за емитување“. Од ова картонче (meta data - мета податоци) може да се дознае кои магнетофони се користеле на почетокот на работата на Радио Скопје

Магнетните ленти се покажаа како многу издржлив медиум ако се чуваат под одредени услови. Во фонотеката на Македонското радио и денеска постојат употребливи ленти снимени во 1950-те години. За изненадување е нивниот квалитет после толку години.

Димац Митковски

Поранешен технички директор на Македонското Радио, сега во пензија

Литература:
Биографија на аналогниот магнетофон – Вангел Башевски–Барми, Слово – Скопје, 2021
https://en.wikipedia.org/wiki/Tape_recorder
http://www.computer-timeline.com/timeline/oberlin-smith/
https://www.computerhistory.org/storageengine/poulsen-records-voice-on-m...
https://www.britannica.com/biography/Valdemar-Poulsen
https://en.wikipedia.org/wiki/Reel-to-reel_audio_tape_recording
https://de.wikipedia.org/wiki/Stahlton-Bandmaschine
https://en.wikipedia.org/wiki/Reel-to-reel_audio_tape_recording