Животот не е лесен во густата крајбрежна вегетација. Кога лови, карипската медуза (Tripedalia cystophora) мора да се движи помеѓу потопените корени од мангрови дрвја. Нејзиното тело е кревко, а ризикот од судир мошне голем. За да не гладува, таа развила извонредна способност за движење низ оваа средина, а може да научи да избегнува и пречки, благодарение на нејзините минати искуства. Ништо од ова и не е многу чудно, со оглед на тоа што постојат многу животни што ги имаат истите способности. Но, постои една многу битна разлика: оваа медуза нема мозок! Па, како тогаш успева да учи?
За да откријат дали медузата е вистински способна да научи да ги заобиколува корените, Андерс Гарм, истражувач на Универзитетот во Копенхаген, и неговите колеги сместиле примероци од оваа медуза во цилиндричен аквариум, симулирајќи го нејзиното природно живеалиште. На ѕидовите биле поставени вертикални сиви ленти кои, за медузата, би наликувале на корените од мангровите. Отпрвин научниците забележале дека медузата често се судирала со сивите ленти, кои биле едвај видливи. Но, по неколку минути, бројот на судири значително се намалил. Ова укажува дека прагот на чувствителност на контраст кај овие животни со текот на времето се намалувал, па така тие научиле сѐ подобро да ги препознаваат „корените“ и затоа реагирале побрзо за да ги избегнат. „Зборуваме за „оперативно условување“ затоа што животното учи, преку сопствената активност, за да ги избегне непријатните последици“, вели Ролан Море (Roland Maurer), професор по етологија и физиологија на Универзитетот во Женева.
Овој вид на медуза, како и сите други медузи, нема мозок, а сѐ досега се сметаше дека мозокот е sine qua non, кога станува збор за способноста за учење. Животното, од друга страна, има рудиментиран нервен систем составен од четири ропалии – органи распоредени околу работ на “завесата”, способни да детектираат светлосни промени и промени во формата. Кога медузата се движи, ропалијата се активира штом забележи визуелен стимул. Ова ги вклучува групите стимулативни неврони што ги содржат, „ритмичките стимулатори“, со кои ги контролираат пулсирачките движења при пливањето.
Дали овој нервен систем е она што им овозможува на медузите да учат? За да откријат, научниците сецирале животни за да го проучат механизмот на ропалиите. Користејќи експерименти за стимулација, тие ја снимиле нивната нервна активност и нивните ритмички стимулатори како одговор на визуелните влезови. Со цел да симулираат судири, биле нанесувани и слаби електрични шокови на органите. Резултат – нервната активност на ритмичките стимулатори била зголемена со примена на шокови повторени во присуство на визуелни дразби. Ова би резултирало со зголемување на способноста на медузите да се придвижуваат во случај на препрека, што на тој начин би потврдило дека ропалиите се навистина центарот каде се случува учењето.
Како тогаш четирите ропалии ја оркестрираат контракцијата на плаштот? Ова засега останува отворено прашање. Но, едно е сигурно: „Ова е доказ дека такви механизми за учење постојат кај едноставните организми, како кај медузата“, коментира Ролан Мoре.
Од еволутивен аспект, откритието учажува дека заедничкиот предок на групата жаркари, во која се вбројува и медузата, и триплобластите (животни со билатерална симетрија како што се 'рбетниците, членконогите и мекотелите), веројатно би еволуирале нервен систем веќе способен за елаборирани форми на учење, пред не помалку од 500 милиони години.
Извор Pour La Science