Термонуклеарната фузија со децении побудувала голем интерес кај научниците, со оглед на тоа што таа овозможува добивање на чиста енергија во речиси неограничени количества. Да објасниме, термонуклеарната фузија е процес во кој две “лесни” атомски јадра се соединуваат во едно единствено “тешко” атомско јадро, при што се ослободува огромно количество чиста енергија. Но, досега научниците не успеале да реализираат таков реактор, туку само успеале да реализираат реактори со обратен термонуклеарен процес наречен фисија. За потсетување, фисијата претставува разбивање на “тешко” атомско јадро во “полесни” негови компоненти, при што исто така се ослободува големо количество енергија, но и големо количество опасен радиоактивен отпад.
Градбата на реактор за термонуклеарна фузија беше голем предизвик за научниците ширум светот, па за таа цел уште пред околу две децении беше формирано големо интернационално здружение – ITER (International Thermonuclear Experimental Reactor). Во почетокот здружението броеше седум земји членки: Европската унија, Русија, Јапонија, Кина, Индија, Јужна Кореја и САД, но, постепено се приклучуваа и други држави. Така денес здружението брои 35 земји членки.
Во 2013 година ITER започна со градба на фузиски реактор во Франција, а се очекува градбата да заврши во 2025 година, кога реакторот ќе биде активиран во експериментален погон.
Меѓутоа, Кина уште пред да стартува планот на ITER, во 2006 година започнала градба на свој сопствен реактор за термонуклеарна фузија, и градбата ја продолжила паралелно со градбата на реакторот на ITER во Франција. Резултатот дојде деновиве. Имено, кинеските медиуми, а и агенцијата Франс Прес објавија дека градбата на кинескиот реактор е завршена, и дека тој е активиран во експериментален погон, со цел да се направат натамошни истражувања на процесот нуклеарна фузија, којшто континуирано се одвива во јадрата на ѕвездите.
Веста претставуваше големо изненадување за целата светска научна јавност. Имено, познато е дека за продукција на термонуклеарна фузија овде на Земјата, нужно е дејство на екстремно јако магнетско поле и на екстремно висока температура, а очигледно е дека тоа кинеските научници успешно го решиле. Како “гориво” тие ги користеле гасовите водород и деутериум, така што двата гаса се вбризгуваат во вакумска комора која има тороидален облик, во неа тие се загреваат до температура на која започнува создавање на вжештена плазма, и од која се покренува верижната реакција на процесот термонуклеарна фузија. За таа цел реакторот може да создаде температура од околу 150 милиони степени Целзуисови, што е околу десетина пати повисока од температурата којашто се развива во внатрешноста на Сонцето. Поради тоа реакторот често се нарекува и “Вештачко Сонце”, инаку неговото званично име е “HL-2M Tokamak" (Tokаmak е кратенка од руската кованица “Тороидна Комора со Аксијално Магнетско поле”). Уште само ќе објасниме, дека плазмата е четврта агрегатна состојба на материјата.
Успехот на кинеските научници претставува голем чекор кон реализација на зацртаната цел, а таа е еден ден светот да добие извор на речиси неограничено големо количество чиста енергија. Меѓутоа, за да се дојде до таму нужни се уште многу детални истражувања во кои треба да се разрешат уште многу други битни загатки, на пример, како континуирано да се обезбеди нужното големо количество “гориво”, но и најважно од сè, како таа комплицирана технологија за термонуклеарна фузија да се направи комерцијално исплатлива.
Комората за реализација на фузијата.
Комората за реализација на фузијата.
Поглед на реакторот HL-2M Tokamak, наречен “Вештачко Сонце”