Рубрика: Автомобилска техника
20 клучни иновации кај автомобилот: 3. Електростартер
Автор: Томе Скендеровски
Објавено на 28.06.2018 - 17:45

Грубо кажано, во воздухопловството важи вистината дека лесно е да се полета, но е извонредно тешко и сложено да се слета. Кај моторите СВС (со внатрешно согорување) е сосема обратно: лесно е да се стопира нивната работа, но е многу тешко да се стартуваат.

Моторот СВС мора од мирување да се заврти, за да може потоа сам да продолжи со работа (инерцијата на подвижните маси е таа што треба да се возбуди за да може да се надоврзат тактовите, од кои само еден е работен!). Енергетски гледано, тоа значи да се вложи енергија што не е мала по количина. О ваа енергија е особено голема кај големите мотори СВС и кај дизелските мотори, заради големата компресија што мора да се совлада и, секако, многу големите инерцијални маси. Ова е сложен проблем којшто низ историјата на моторите се решавал на различни начини. Секако, имало поелегантни и помалку елегантни решенија, но сè до појавата на електростартерот (мајсторски анласерот), сериски вграден во 1912 година во американски Кадилак, сите решенија биле незграпни, опасни, тешки за реализација, несигурни и одбивни за примена. Накратко ќе се осврнеме на неколку успешни обиди за стартување на моторите СВС.

Можеби првиот успешен обид за помалите мотори (тие за автомобилите на бензин) било стартувањето на моторот со кривулеста полуга (или вратило со колено, мајсторски наречено курбла) како што е прикажано на слика 1. Треба да се знае дека отпорот на вртење од коленестото вратило кон курблата не е константен, туку тој има пик (шпиц) во моментот кога гасот во цилиндарот се компримира и потребно е овој пик на момент по којшто следува палењето, колку што е можно побрзо да се “помине” или совлада, за моторот да може да стартува. Ваквото стартување на моторот е физички доста напорно и опасно, но тоа е единствениот рационален начин што ни стои на располагање кај првите мотори.

Друг обид за поголемите мотори и особено за дизелските мотори кои не можат на овој начин да се стартуваат е со помош на барут (види референци [2] и [3]). Ова е мошне елегантен начин, но е бавен и малку опасен (во секој момент треба да се поседуваат патрони со барут како погон за стартниот механизам).

Вистинска револуција и конечно решение за овој незгоден проблем донесе појавата на електростартерот (види на слика 2). Како идеја, патентиран е во САД, во 1902 година, а клучното подобрување е направено во 1911 година. Потоа сè е историја. Вистинска елеганција донесоа овие електромотори на права струја, со сериска електрична врска на роторот и статорот со силина од околу 1 kW (за моторите СВС до 1000 ccm) и струја од околу 100 A, која ја “влечат” од акумулаторот. Поголем мотор СВС побарува помоќен електростартер!. Најважно е тоа што моторот се пали лесно, од возачкото седиште, преку клучот или тастерот. Составните делови можат да се видат на слика 3, а на слика 4 може да се види принципот на работа.

Извонредно големите, пред сè дизелски мотори што се користат во воените возила (тенковите на пример), бродските мотори СВС и во возилата во рудниците со површински копови, стартуваат со комбинирани погони, т.е. истовремено дејство на огромни електростартери и мотори на компримиран воздух. Познато е дека во тенковите нема многу место на располагање, а и масата треба да се сведе на минимум, така што поддршката на погон што работи на компримиран воздух е единственото решение што засега стои на располагање за овие возила. За огромните мотори СВС за бродовите се користат и специјални дизелски мотори кои се постојан додаток на главниот мотор, и тие се користат исклучиво за негово стартување.

Составни делови и принцип на работа на електростартер.
Клучни зборови:
Стартување на моторот со помош на курбла

Слика 1: Стартување на моторот со помош на курбла.

Надворешен изглед на еден класичен електростартер

Слика 2: Надворешен изглед на еден класичен електростартер за релативно мало градско возило. Се напојува од струјата од акумулаторот, а го придвижува замаецот од моторот СВС.

Изглед на внатрешноста на електростартерот.

Слика 3: Изглед на внатрешноста на електростартерот. Јасно се гледаат намотките на роторот и на статорот и поважните механички склопови.