Рубрика: Физика
10 факти за... ГРАВИТАЦИЈАТА
Автор: Невенка Стојановска
Објавено на 09.05.2018 - 12:00

Ви даваме кус преглед на неколку општопознати, но и помалку познати факти за гравитацијата.

1. Во научнофантастичниот филмски серијал “Војна на ѕвездите”, Оби-Ван Кеноби вели дека Силата нè опкружува и продира низ нас; ја врзува галаксијата заедно. Можно е да зборува за гравитацијата. Нејзините привлечни својства буквално ја врзуваат галаксијата заедно, а таа, исто така и “продира” низ нас, физички минува низ нас и нè држи врзани за Земјата. Сепак, за разлика од “Силата” која има својата темна и светла страна, гравитацијата нема двојна природа, таа само привлекува, никогаш не одбива.

2. Доколку сте се возеле на т.н. луда железница или пак сте земале билет за кое и да е возење во забавен парк кое вклучува слободен пат, тогаш сте искусиле нешто што го чувствуаат и астронаутите на Меѓународната вселенска станица. Се работи за микрогравитација – погрешно нарекувана и како нулта гравитација, а чувството се должи на тоа што паѓате кон тлото заедно со кабината/седиштето/колата во која се наоѓате во забавниот парк.

3. Ако на Земјата тежите 75 kg, тогаш кога би можеле да стапнете на површината на Јупитер, таму би тежеле неверојатни 180 kg. Ова се должи на тоа што телата со поголема маса имаат поголема гравитација. Патем, за да ја напуштите Земјата и да ја победите силата на гравитацијата, треба да ја постигнете првата космичка брзина од 7,9 km/s.

4. Гравитацијата е најслаба од четирите фундаментални сили. Другите три се електромагнетизмот; слабата нуклеарна сила, која одредува како атомите се распаѓаат, и јаката нуклеарна сила, која го држи заедно атомското јадро. Така, магнет со големина на паричка од 1 денар може да ја надмине гравитациската сила и да остане залепен за вратата на вашиот фрижидер.

Иако другите три фундаментални сили убаво се сложуваат со квантната механика, гравитацијата за сега сè уште е неспојлива со неа. Квантните равенки едноставно не функционираат ако во нив се вклучи и гравитацијата. Едно од најголемите отворени прашања на физиката е како да се спојат овие два сосема точни, но спротивставени описи на универзумот.

5. Спротивно на широко распространетата анегдота дека јаболкото го погодило Исак Њутн в глава, тоа никогаш не се случило. Но падот на едно јаболко го натерало да се запраша дали силата што влијаела врз јаболкото за да падне има влијание врз движењето на Месечината околу Земјата. Јаболкото на Њутн го доведе до првиот обратнопропорционален квадратен закон во науката, изразен со равенката , F = G • (mM)/r2. Ова значи дека привлечната сила на објектот којшто се наоѓа за два пати подалеку дејствува со 4 пати послаба сила. Инверзниот квадрат од равенката исто така значи дека гравитацијата, технички, е бесконечна.

6. Силата на гравитацијата сите тела ги забрзува со иста стапка, без оглед на нивната тежина. Ако две топчиња со иста големина, но со различна тежина, паднат од покривот, тие Земјата ќе ја погодат во исто време. Поголемата инерција при движење која ја има потешкото топче ќе ја поништи предноста на поголемата брзина на пад која би ја имало над полесното топче.

7. Општата теорија на релативитетот на Ајнштајн е прва научна теорија којашто ја третира гравитацијата како нарушување во структурата на простор-времето што физички го отелотворува универзумот. Сè што има маса го закривува простор-времето околу неговите рабови. Во 2011 година, експериментот Gravity Probe B на НАСА покажа дека Земјата го усукува универзумот околу себе, слично како што дрвена топка би се вртела во меласа, токму како што Ајнштајн предвиде.

8. Кога некој објект со голема маса го искривува простор-времето, тој може да ја “свитка” и светлината која што поминува низ него, слично како што тоа го прави оптичката леќа. Гравитациската леќа може да го зголеми приказот на некоја далечна галаксија или пак да ја размачка нејзината светлина во некој чуден облик.

9. Таканаречениот “Проблем на три тела”, којшто ја одредува шемата според која три тела орбитираат едно околу друго доколку врз нив влијае само гравитацијата, беше загатка којашто научниците се обидуваа да ја одгатнат во последните 300 години. 16-те решенија беа пронајдени дури неодамна, од нив дури 13 точно пред една година беа претставени од страна на Милован Шуваков и Вељко Дмитрашиновиќ од Институтот за физика во Белград, Србија.

10. За подобро да ја разберат гравитацијата, научниците долго време беа во потрага по гравитациските бранови, бранувања во простор-времето коишто резултираат со судири на црни дупки и експлозии на ѕвезди. Постоењето на гравитациските бранови е утврдено пред неколку години.

Клучни зборови: