Кристалот со големина на паричка, развиен од истражувачите на Универзитетот во Саутемптон во Англија, е изработен од синтетички материјал што ги имитира својствата на фузиран кварц – стакло изработено од речиси чист силициум диоксид (односно силика), којшто е еден од термички и хемиски најстабилните материјали што некогаш биле откриени. Тимот за првпат го претстави кристалот во 2014 година, и од тогаш до денес тој остана „најтрајниот материјал за складирање на податоци“ на планетата, барем според Гинисовата книга на светски рекорди.

Повеќето формати за складирање на податоци што се користат се абат и оштетуваат со текот на времето. Но, истражувачите предвидуваат дека кристалите би можеле да останат стабилни на собна температура 300 трилиони години (300x10^18 години), што е подолго отколку што повеќето теории предвидуваат дека универзумот ќе трае. Дури и на повисоки температури, до 190 степени Целзиусови, материјалот може да остане во иста форма, “како нов” што би рекле, и до 13,8 милијарди години, што е приближно на ист број години со сегашната старост на универзумот. Како и да е, кристалот лесно би можел да ја надживее Земјата, која ќе биде уништена од Сонцето за околу 5 милијарди години.

Кристалот доаѓа со визуелен клуч наменет за пронаоѓачот. Клучот треба да му овозможи тој да го исчита. Фото: Универзитет во Саутемптон

Кристалите можат да преживеат на температури од околу 1000ºC или далеку под нулата. Тие исто така можат да издржат сили на притисок и до 10 тони на квадратен сантиметар, како и долги периоди на изложеност на космичко зрачење, што значи дека би можеле да преживеат долги патувања низ вселената, пишуваат истражувачите во соопштението на универзитетот.

За запишување на информациите во кристалите, истражувачите се послужиле со прецизни ласери со кои ги транскрибирале податоци во милиони јазли со ширина од 20 нанометри поставени во петдимензионална матрица, која содржи „две оптички димензии и три просторни координати“, како што пишуваат истражувачите.

Овој потфат истражувачите за првпат го оствариле во 2016 година, кога во кристалот “спакувале” запис на копии од познати текстови, како што се Магна карта, Универзалната декларација за човекови права и Библијата на кралот Џејмс. Најголемите кристали можат да складираат и до 360 терабајти податоци. Во овој случај, тимот го испишал целиот човечки геном користејќи ги четирите букви кои ги претставуваат нуклеотидите, односно ДНК базите: аденин (А), цитозин (C), гванин (G) и тимин (Т). Целиот геном е долг околу 3 милијарди букви, според американскиот Национален институт за истражување на човечкиот геном.

Кристалот ќе биде сместен во збирката Меморија на човештвото што се чува длабоко во напуштениот рудник за сол Халштат во Австрија и „може да обезбеди нацрт-план за враќање на човештвото од изумирање илјадници, милиони или дури милијарди години во иднината“, пишуваат истражувачите.

Кристалот ќе биде архивиран во складот на Меморија на човештвото во Халштат, Австрија Фото: Универзитет во Саутемптон

Во моментов сè уште е невозможно да се оживее еден вид само врз основа на еден геном. Сепак, тимот верува дека некоја идна напредна цивилизација која или еволуирала од луѓе или потекнува од некој вонземски свет може да го поседува потребното знаење и технологија за да го постигне тоа. Кристалот содржи и мали визуелни дијаграми на нуклеотидните структури, двојната спирала на ДНК и атомската структура на елементите клучни за животот, како што се јаглеродот, кислородот и азот. Истражувачите се надеваат дека овие визуелни знакови ќе му ја откријат целта на кристалот на оној што ќе го најде кога нас веќе нема да нè има.

Но, другите истражувачи не се баш убедени дека некоја идна цивилизација би можела да го оживее човештвото од овој кристал. Па така, Томас Хајнис, истражувач и експерт за складирање на ДНК од Империал колеџот во Лондон, за CNN изјавил дека е малку веројатно дека некој што би го пронашол чипот инстинктивно ќе знае за што тој служи или дека ќе може да го прочита. Слично како што новите генерации тешко би можеле да се снајдат со магнетофон, на пример.

Но, овие генетски мемориски чипови можат да најдат и други примени. Имено, според водечкиот истражувач Петер Казански, професор по оптоелектроника на Универзитетот во Саутемптон, технологијата „отвора можности за други истражувачи да направат вечно складиште на геномски информации од кои би можеле да се обноват комплексни организми како растенија и животни доколку науката во иднина тоа го овозможи“. Ова може да помогне во зачувување на ДНК на видовите на кои им се заканува исчезнување поради климатските промени и поради други активности на човекот, велат истражувачите.