Секвенционирањето на древната ДНК од 108 лица кои живееле во северна Европа во тоа време, откри дека бактеријата на чумата Yersinia pestis била присутна кај 18 од нив кога тие умреле. „Мислиме дека чумата навистина ги убила“, вели Фредерик Сеерсхолм од Универзитетот во Копенхаген во Данска. Пред околу 5400 години, популацијата во Европа нагло се намалува, особено во северните региони. Зошто ова се случило, долго време беше мистерија.

Во текот на изминатата деценија, студиите на древната човечка ДНК открија дека локалното население не се опоравило целосно од падот на неолитот. Наместо тоа, тие во голема мера биле заменети со други луѓе кои се преселиле од евроазиските степи.

Во Британија, на пример, пред околу 4000 години, помалку од 10% од населението потекнувало од луѓето кои го изградиле Стоунхенџ. Овие студии на древни луѓе откриле и неколку случаи каде била присутна бактеријата чума. Ова укажувало кон потенцијално објаснување – чума можеби го збришала европското население, овозможувајќи им на луѓето од степите полесно да се населат, наидувајќи на мал отпор. Но, со оваа теза не се согласни сите.

Повремени, спорадични случаи на чума се нешто очекувано и тие не претставуваат доказ за голема пандемија, тврди Бен Краузе-Кјора од Универзитетот во Кил, Германија, во 2021 година. Овие рани форми на Y. pestis веројатно нема да предизвикаат пандемија бидејќи нивната ДНК покажува дека таа не можела да преживува во болви, напишаа тој и неговите колеги. Каснувањата од заразени болви биле главен начин на кој луѓето се заразувале со бубонска (црна) чума, форма на болеста што убила огромен број луѓе во средниот век, кога болеста ја викале и црна смрт.

Сеерсхолм и неговите колеги намериле да најдат повеќе докази за пандемијата на чума. 108-те индивидуи чија ДНК неговиот тим успеал да ја секвенционира биле закопани во девет гробници во Шведска и Данска. Повеќето умреле пред околу 5200 до 4900 години и претставуваат неколку генерации од четири семејства.

Се чини дека имало три одделни епидемии на чума во текот на овие генерации. Последната епидемија била предизвикана од сој со променето гени што укажува дека можеби била многу поопасна.

„Присутна е кај многу поединци“, вели Сеерсхолм. „И кај сите е истата варијанта, што е токму она што би го очекувале ако нешто се рашири многу брзо“.

ДНК на чума била пронајдена главно во забите, што покажува дека бактеријата навлегла во крвта и предизвикала сериозна болест, а најверојатно била и причина за смртта, вели тој. Во некои случаи, тесно поврзани поединци биле заразени, што подразбира ширење од човек на човек. Тимот предлага дека ова може да биде резултат на Y. pestis што ги инфицира белите дробови и се шири преку капки – форма на болеста позната како пневмонска чума. Неодамнешните студии, исто така, покажуваат дека и човечките вошки можат да предизвикаат бубонска чума, а не само болви, така што е можно бактериите од чума да се ширеле и по овој пат.

„Се разбира, вреди да се напомене дека сите овие поединци беа закопани правилно“, вели Сеерсхолм, така што општеството во овој момент не се распаднало. „Ако всушност имало епидемија, го гледаме единствено нејзиниот сам почеток“.

По пред околу 4900 години, мегалитските гробници се чини дека биле напуштени со векови. Но, 10 од секвенционираните поединци биле закопани во нив многу подоцна, повеќето пред околу 4100 и 3000 години. Овие поединци биле од степско потекло, немале никаква врска со оние што ги граделе гробниците.

„Се работи за 100 процентна, целосна замена“, вели Сеерсхолм. „Пред пет илјади години, овие неолитски луѓе исчезнуваат. И сега покажуваме дека чумата била широко распространета и изобилна во исто време“.

Истражувачите не тврдат дека нивните наоди се дефинитивни, но тие го зајакнуваат случајот дека чумата го предизвикала пропаѓањето на неолитот, вели Сеерсхолм.

„Би рекол дека дефинитивно покажавме дека таа имала потенцијал да се шири кај луѓето и дека имала потенцијал да убие цело семејство, на пример“.

Краузе-Кјора прифаќа дека наодите покажуваат дека чумата била многу распространета во ова конкретно место и време.

„Нашето претходно објаснување треба малку да се ревидира и не можеме да зборуваме само за изолирани случаи“, вели тој. Но, нема докази за висока преваленца во другите региони, вели тој. Тој смета дека артефактите од нормални погребувања покажуваат дека немало смртоносна епидемија. „Резултатите дури можеби укажуваат дека инфекцијата со Yersinia повеќе била нешто како хронична болест што опстојувала долг временски период“.

Сеерсхолм и неговиот тим сега ќе бараат повеќе докази на други места во Европа. Но, единствениот начин со сигурност да се знае колку смртоносна била изменетата варијанта на бактеријата е таа да се врати во живот, вели тој, а тој обид би бил премногу ризичен.

Извор New Scientist