7.7.1906 – Роден е Вилијам Фелер, хрватско-американски математичар

Вилијам Фелер (William "Vilim" Feller) е роден во Загреб како Вилибалд Среќко Фелер. Тој бил извонреден хрватско-американски математичар, специјалист во теоријата на веројатноста. Дипломирал математика на Универзитетот воЗагреб 1925 година, a докторирал во Гетинген 1926 година. Во 1928 година добил доцентска позиција на Универзитетот во Кил. Бидејќи одбил да потпише нацистичка заклетва, во 1933 година избегал од нацистите и заминал во Копенхаген, Данска. Потоа предавал и во Шведска во Стокхолм и во Лунд. Од1939 година живеел во САД и предавал на универзитетите Браун, Корнел и Принстон.

Делата на Фелер се содржани во 104 труда и две книги на различни теми. Тој е еден од основачите на теоријата на веројатноста како научна дисциплина, најпознат по монографијата во два тома “Запознавање со теоријата на веројатноста и нејзинитепримени”. Голем број теми од областа на веројатноста се именувани по него, вклучувајќи ги Фелерови процеси, Фелеров тест на експлозија, Фелер-Брауново движење, Линдберг-Фелерова теорема. Бил член на повеќе национални академии и добитник на Националниот медал за наука на САД.

Починал на 14 јануари 1970 година во Њујорк. (Д. М.)

7.7. 1994 – Претставен е .mp3 форматот

Институтот за интегрирани кола Фраунхофер (IIS) го објави I3enc форматот, многу попознат како MP3 и MPEG-3 формат. Екстензијата за MP3 не бил избрана сè до 14 јули 1995 година, па така пред .mp3 беше .bit. МП3 сè уште е лиценциран на Институтот Фраунхофер. Затоа, за легална употреба напопуларниот формат .mp3. мора да платите лиценца. Од друга страна постои форматот со отворен извор .ogg vorbis. (И. З.)

7.7.1752 – Роден Жозеф-Мари Жакар, пронаоѓачот на автоматскиот разбој за ткаење

Жозеф-Мари Жакар (Joseph-Marie Jacquard), е француски пронаоѓач познат по неговата иновација, автоматскиот разбој за ткаење познат и како Жакарев разбој. Во 1801 година тој организирал јавен приказ и демонстрација на работата на неговиот автоматски разбој за ткаење којшто вовел низа револуционерни технолошки елементи. Имено, жакаревиот разбој употребува перфорирани картички кои се исчитуваат како своевидна програма за давање упатства на машина, во случајов разбојот за ткаење на килими и на постелнина. Во 1806 година овој негов пронајдок ќе биде прогласен за јавно добро, а Жакард ќе биде награден со доживотна пензија и посебни привилегии.

Неговите перфорирани картички ги адаптирал Чарлс Бебиџ, користејќи ги и за својата аналитичка машина. Во САД Херман Холерит ја применил технологијата со перфорирани картички за неговите машини коишто биле употребени за пресметките при пописот на населението во почетокот на 20 век.

Технологијата на разбојот на Жакар била основа на вториот современ автоматски разбој и претходник на современиот компјутер. Перфорираните картички за програмирање се користеа речиси до ‘70 години од минатиот век. (И. З. / Н. С.)

8.7.1895 – Починал Јозеф Лошмидт, хемичар

Јохан Јозеф Лошмит (Johann Josef Loschmidt, 1821 – 1895)бил физичар-хемичар од Бохемија најпознат по одредување на големината на молекулите на воздухот. Некои дури тврдат дека тој бил првиот кој посочил дека молекулите можат да формираат прстени од атоми на јаглерод, налик на молекулата на бензенот, на пример. Неговата работа ќе влијае на многу други научници кои ќе ги удрат темелите на статистичката термодинамика.

Во почетокот на 19 век, Ге-Лисак веќе докажа дека при хемиското соединување на два гаса, добиениот волумен гас всушност претставува цел број од почетните волумени на гасовите. Ова го навело Амедео Авогадро да претпостави дека бројот на молекули е пропорционално со волуменот на гасот при одреден притисок и температура и е ист за секој гас. Откривањето на оваа константа на пропорционалност стана крајна цел во истражувањата на хемичарите ширум светот. За одредувањето на константа потребно е да се направат неколку претпоставки, а најзначајната е да се претпостави вистинската големина на молекулот на гасот.

Лошмит го решил овој проблем со утврдување на просечната големина на молекулот на воздухот. Тој ги манипулирал законите за идеалнен гас за да ја вклучи кинетичката теорија на Болцман и работата на Клаусиј, што вклучува просечна слободна патека во межумолекуларните судири. Тој проценил дека ако гасот треба да кондензира во течност и ако сите молекули во гасот се собрат заедно, просечната слободна патека ќе биде пропорционална на една осмина од дијаметарот на молекулите. Пропорционалната константа гп шретставувала односот помеѓу волуменот на гасот и волуменот на гасот во неговата течна форма. Лошмид ја нарекол оваа константа “коефициент на кондензација“. Волуменот се одредувал преку користење на густината на воздухот. Проблемот бил што во тоа време, била непозната густината на течниот воздух. Ќе биде потребно да  поминат уште 12 години пред некој да успее да добие азот во течна форма. Уште една непознатица претставувала точната вредност за средната слободна патека во воздухот. Со сите овие непрецизности, Лошмит ја пресметал вредноста за дијаметарот на молекулите на воздухот како двојно поголема од вистинската големина. Неговите формули можеле да се преуредат за да се одреди бројот на молекули во одредена волуменска единица или бројот за густината на идеален гас. Оваа константа денес е позната како Лошмитова константа.

Кога Лошмит ја пресметал оваа вредност, тој добил вредност од 1,81 x 1024 молекули / м3. Прифатената вредност денес е 2,687 x 1025 молекули / м³. Овој број се користел за да се добие првата апроксимација за Авогадровиот број. Всушност, во некои постари германски учебници по хемија, Авогадровиот број честопати се нарекува Лошмидов број, што знае да предизвика забуна и мешање на Лошмидовата константа и Лошмидовиот број.

Некои хемичаро укажуваат дека во текстот на Лошмид, Chemische Studien (Хемиски истражувања) се наоѓаат докази дека Лошмит ја теоретизирал прстенестата структурата на бензенот и на други ароматични органски молекули. Тој нацртал структури на речиси 300 различни хемиски соединенија, каде што молекулите биле поврзани со кругови при претставвањето на атомите.

Но, дали тој точно претпоставил дека структурата е во вид на прстен или пак на овој начин ја озналувал како непозната е прашање за себе. Текстот бил објавен четири години пред Кекуле да го објави неговото откритие за прстенестата структура на бензенот. Ако сакате и самите да се уверите, побарајте ја во Google Books скенираната копија од книгата на Лошмид. Текстот е, очигледно, на германски јазик и за жал, делот за структурата е слабо скениран. Но, стилот на структурите лесно може да се забележи. (Н. С.)