Како и многу други, така и мене од пред многу години ме интересираше појавата на летачките чинии. Сознанијата за нив ги добивав од електронските и пишаните медиуми, со разни слики, во разни форми: округли, долгнавести, вакви и такви светлосни ефекти и други збунувачки карактеристики, па некој ги видел, па некој видел дури и "луѓе" во нив со некој вид скафандри, меѓутоа НИЕДЕН конкретен и материјален доказ за тоа нема.
Како директор на одделението за машини во "Славија" на повик од партнер на "Славија" од Германија во почетокот на 1980 година отидовме во една соседна земја на Германија и по пат ми кажа дека одиме на полигонот каде што се тестираат три мали модели на летачката чинија, како и да го видиме нивното производство. Партнерот ми кажа дека тој го снабдува производителот со потребен репроматеријал главно за телото на чинијата и моторот, додека електрониката, стојниот трап и уредот за движење горе-долу, лево-десно, цик-цак, итн. е од нивно производство. За време на престојот со најмалиот модел се изведуваа "летања" на чинијата во разни правци и под разни услови. Ова беше прва посета и прво запознавање.
Втората посета се случи во април 1980 год. заедно со тогашниот Републички секретар за индустрија, енергетика и рударство, инж. Љубомир Коруновски, со изразена желба лично да се увери во постоењето на летачка чинија, како и по барање од Сојузниот секретаријат за индустрија од Белград тој лично да оди и да им достави информации од таа посета. Исто и овој пат ги видовме речиси сите можности на малите типови на чинии.
Третата посета беше по молба на Сојузниот секретаријат за индустрија од Белград ако може да им се овозможи на тројца експерти за аеронаутика лично да се уверат што е тоа летачка линија, со сите технички карактеристики. Ова беше овозможено на крајот на април 1980 год. За време на овој престој на полигонот и конкретно беа покажани разни можности на летање, на лебдење во воздух, со и без товар, така што тие беа фрапирани од разните можности за примена во цивилни и воени цели.
Веќе по речиси еден месец од последната посета, производителот ми достави писмо во кое на произведувачот се согласува да ја дели технологијата за производство на летачката чинија со назив ТУРБОПЛАН, да работиме на неговиот развој и да ја произведеме првата летачка чинија за превоз на стока и луѓе.
Од оригиналниот проспект кој го добив при првата посета во табела 1 ги давам техничките податоци на спомнатите летачки чинии.
По 10 поминати години, во 1990 год. при посета во Германија поради набавка на машини за ковање на металните пари во "Сувенир" од Самоков, заедно со ген. директор инж. Илија Поп Стефанија, маш.инж. Ристо Дишев, свративме кај нашиот партнер (кој го снабдуваше со репроматеријал и произведувачот на летачките чинии), па директорот Илија Поп Стефанија го праша партнерот: "Што стана со летачката чинија"? Тој одговори: "Е, г. Поп Стефанија, еднаш дојде Салџиевски, втор пат со еден Министер и трет пат со тројца инженери од Белград, за овие 10 години летачката чинија е развиена ДО НЕВИДЕНИ РАЗМЕРИ. Знаете не се жалат пари ако таа се употребува и за воени цели и целиот проект е сега во рацете на една друга голема европска земја. Жалам што веднаш не реагиравте".
И понатаму редовно има вести за летачки чинии. На пример, во "Дневник" од 25.2.1998 г. од новинарот Менде Петковски имаше статија "Летачко фиќо половина час кружело над Битола", а во "Утрински весник" од 28.2.2003 статија со наслов "Четворица Србјани виделе мистериозни суштества со заштитни кациги". Во "Дневник", пак, од 9 Мај 2006 г. беше објавено "строго чуван извештај на британската одбрана тврди дека НИТУ ИМА ЛЕТАЧКИ ЧИНИИ, НИТУ ИМА МАЛИ ЗЕЛЕНИ". Поттикнат од ова на 11 мај 2006 год. до "Дневник" пишав дека ПОСТОЈАТ ЛЕТАЧКИ ЧИНИИ уште од 1979/1980 год. под името "УФО 1979". Кога ја видов сликата на НЛО снимена од 4-цата Србјани ја споредив со сликата од оригиналниот проспект – излезе точно како оригиналната слика на TURBO-PLAN.
Како заклучок може да се каже:
Летачката чинија е производ на една европска поголема држава и претставува варијанта на хеликоптер со кружно концентрично хоризонтално неподвижно крило. Малите модели кои биле снимени на територијата на Република Македонија: Битола, Кичево, Источна Македонија или околу јужната граница, веројатно се од некој полигони во Северна Грција. Малите модели НЕМААТ голем долет и се наведуваат од цивилни или воени лица во различни цели.
дип.ек. Ванчо Салџиевски